Rzucać się czy czekać?
Choć płyty B450 od kilku tygodni pojawiają się w plotkach i przeciekach, ich dostępność w sklepach nie będzie od razu duża. Również dostępność egzemplarzy testowych jest mizerna: udało nam się otrzymać tylko dwa modele, Gigabyte B450 Aorus Pro oraz Asus ROG Strix B450-F Gaming. Oczekujemy jeszcze kilku płyt marek ASRock i Biostar, jednej luksusowej w formacie ITX, a może wielu więcej.
Wybór płyt głównych do procesorów Ryzen jest bardzo duży. Nawet po ograniczeniu się do konstrukcji z chipsetami umożliwiającymi podkręcanie w polskich sklepach można wybierać spośród ponad 30 różnych modeli B350, około 30 modeli X370 i kilkunastu X470. Do nich dołączy zapewne około 20 płyt B450. Większość z tych konstrukcji spełnia podstawowe oczekiwania wielu z nas: można podkręcać procesor i pamięć, zainstalować nośnik M.2 PCI-E, podłączyć coś do szybkich portów USB 3.1 Gen 2. Wybór B450 nie jest oczywisty, skoro wiele starszych płyt zapewnia podobne funkcje.
Ponieważ wciąż czekamy na większą gamę płyt B450, a niektóre ich cechy (szczególnie mechanizm PBO, o którym więcej przeczytacie dalej) jeszcze się poprawią w najbliższych tygodniach, postanowiliśmy wstrzymać się z konkluzjami i rekomendacjami. Wrócimy do testów płyt B450 i X470 niebawem, w większym artykule.
Czym się różnią płyty B450 od B350?
AMD StoreMI
Posiadacze płyt głównych z chipsetami B450 i X470 mają darmowy dostęp do oprogramowania AMD StoreMI. Ta technika polega na połączeniu nośnika SSD i dysku mechanicznego w jedną przestrzeń do przechowywania plików. Najbardziej newralgiczne dane (wskazane dzięki uczeniu maszynowemu) są przenoszone na szybszy nośnik, żeby dostęp do nich był łatwiejszy. Dodatkowo można przeznaczyć część pamięci operacyjnej na pamięć podręczną, co dalej przyspiesza operacje na danych o niewielkich rozmiarach. W rezultacie otrzymujemy połączoną pojemność obu nośników, SSD i HDD, o prędkości zbliżonej do SSD – oczywiście, dopóki żądania dostępu trafiają w przewidywania algorytmu StoreMI. Już dziś wiele komputerów to konfiguracje z SSD i HDD; na szybkim nośniku trzymamy najczęściej używane programy i jedną czy dwie obecnie „ogrywane” gry. StoreMI według zamierzeń producenta sprawia, że nie trzeba decydować, co trzymać na SSD, a co na HDD: maszyna robi to za nas i przenosi dane tam gdzie trzeba.
Nie mamy własnych doświadczeń ze StoreMI i na razie powstrzymamy się od określenia przydatności tego rozwiązania. Jest to system mniej tolerancyjny na awarie niż dwa osobne nośniki: problem z oprogramowaniem StoreMI może skutkować utratą danych i być może dlatego najnowsze materiały marketingowe AMD dotyczące StoreMI skupiają się raczej na tym, co na zastosowaniu tej techniki mogą zyskać firmy produkujące komputery. Wydaje się, że zainstalowanie „fabrycznie” tego pakietu oprogramowania w komputerze z jednym nośnikiem SSD o typowej pojemności i jednym dyskiem mechanicznym jest mniej kłopotliwe niż przenoszenie już posiadanego systemu i plików na konfigurację StoreMI.
Posiadacze płyt do procesorów AMD ze starszym chipsetem też mogą skorzystać z tego rozwiązania, ale muszą kupić licencję na Enmotus FuzeDrive za 20 dolarów. Ta 20-dolarowa korzyść (potencjalna, bo nie każdy zechce skorzystać ze StoreMI) ma częściowo uzasadniać różnice w cenie między płytami B350 a B450.
Szybsze USB 3.1 Gen 2
Chipset B450, podobnie jak X470, ma nieco szybszy kontroler USB 3.1 Gen 2. Sprawdziliśmy te różnice w artykule „X370 kontra X470 – porównanie wydajności SATA III i USB”.
Więcej wyjść obrazu, dojrzałe UEFI
Nowe serie płyt głównych są przydatne nawet wtedy, gdy chipset nie wprowadza żadnych nowych funkcji. Postęp w płytach głównych nie następuje skokami w tym samym tempie, w którym producenci procesorów wprowadzają nowe chipsety. Na platformie AM4 widać przede wszystkim, że producenci płyt głównych przez ostatni rok dopiero się uczyli, jakich funkcji szukają klienci i jak najrozsądniej wykorzystać możliwości I/O zapewniane przez procesory i chipsety AMD. Wśród płyt B450 więcej ma wyjścia obrazu (i to w rozsądnych kombinacjach) niż wśród płyt B350. Rozłożenie portów USB 3.1 obu generacji jest zwykle rozsądniejsze: rzadziej pojawiają się dodatkowe kontrolery ASMedia, ale częściej bardzo szybkie porty Gen 2 z chipsetu są wyprowadzone na tylny panel I/O.
Również programy konfiguracyjne UEFI są już dość dojrzałe. Niezwykle rzadko zdarzają się kłopoty z przetaktowaniem RAM-u do DDR-3200 i więcej i już nie brakuje w nich oczywistych funkcji – chyba że są podejmowane próby sztucznego podziału na lepsze i gorsze modele, jak np. w ofercie Asusa...
Performance Boost Overdrive
Największą niejasną jeszcze różnicą między B350 i X370 a B450 i X470 jest funkcja Performance Boost Overdrive (PBO). Dla jasności jeszcze raz zdefiniujemy te pojęcia:
- Precision Boost 2 (PB2) to nazwa ulepszonego trybu turbo, automatycznie przyspieszającego procesory Ryzen drugiej generacji i Ryzen G w zależności od obciążenia procesora i warunków termicznych.
- Performance Boost Overdrive (PBO) to możliwość ręcznego sterowania zachowaniem trybu turbo.
PBO polega na regulowaniu trzech wartości:
- PPT (Package Power Target) – limit mocy wydzielanej przez cały procesor (wraz z kontrolerem pamięci, urządzeń peryferyjnych, wbudowanym GPU itp.), wyznaczony przez AMD na podstawie możliwości układu chłodzenia, równy TDP;
- EDC (Electrical Design Current) – chwilowy limit natężenia prądu, wyznaczony przez producenta płyty głównej w zależności od możliwości prądowych układu zasilania, m.in. grubości i szerokości ścieżek w laminacie przenoszących prąd zasilający procesor;
- TDC (Thermal Design Current) – długoterminowy limit natężenia prądu, wyznaczony przez producenta płyty głównej w zależności od możliwości chłodzenia układu zasilania.
AMD określa minimalne wartości tych trzech limitów – to zarazem wartości domyślne, zapewniające, że na każdej płycie głównej dany procesor będzie działał z pożądaną wydajnością. Producenci płyt mogą określić również, jak bardzo można podnieść EDC i TDC w danym modelu. Ręczne podniesienie tych limitów pozwala pozostawić kontrolę nad taktowaniem mechanizmowi wbudowanemu w procesor. Zachowujemy szybkie taktowanie w małowątkowych zastosowaniach, a jednocześnie pozwalamy procesorowi bardziej przyspieszać, kiedy jest maksymalnie obciążony. W przypadku procesorów takich, jak Ryzen 7 2700X i Ryzen 5 2600X, to najlepszy sposób na podkręcanie.
PBO powinno za jakiś czas być dostępne na wszystkich konfiguracjach z płytami B450 lub X470 i procesorem Ryzen drugiej generacji. AMD zamierza udostępnić tę funkcję przez program Ryzen Master, ale w obecnej wersji jest ona oznaczona jako „funkcja w opracowaniu”. Producenci płyt głównych postanowili wyprzedzić oprogramowanie AMD i zaoferować sterowanie PBO w UEFI. Niestety, na płytach B450, z którymi mieliśmy do czynienia, ten mechanizm nie działa w pożądany sposób. Liczymy na to, że w najbliższych tygodniach pojawią się nowe wersje UEFI (albo nowa wersja Ryzen Master umożliwiająca sterowanie PBO) i dadzą nam pewność, co i jak działa na której płycie. W przypadku modeli B450 to dość istotna funkcja: jeśli jej zabraknie, to może być argument przemawiający za wybraniem słabiej wyposażonej, ale kosztującej tyle samo płyty X470 lub X370.
Asus ROG Strix B450-F Gaming
Strix B450-F Gaming to jedna z najlepiej wyposażonych płyt Asusa z chipsetem B – droższe modele mają już chipsety X370 lub X470. Wyposażeniu nie można wiele zarzucić: są dwa gniazda M.2, USB typu C (choć tylko Gen 1) i wyjście DisplayPort. Szczególnie to ostatnie musimy pochwalić. To złącze nowocześniejsze i popularniejsze od DVI-D i jedyny sposób na podłączenie większości szybkich (144-hercowych) ekranów do zintegrowanej Vegi w procesorach Ryzen G. Zestaw wyjść jest prawie wzorowy – to niemal najlepszy wariant, jaki da się umieścić na płycie głównej bez stosowania dodatkowych kontrolerów USB.
Na płycie namalowano kojarzące się z prędkością napisy w różnych językach. Ciąg cyfr na dolnej krawędzi to długość i szerokość geograficzna wskazujące siedzibę Asusa w Tajpej na Tajwanie.
Model | Asus ROG Strix B450-F Gaming |
Format płyty | ATX (305 mm × 244 mm) |
Podstawka | AM4 |
Układ logiki | B450 |
Rodzaj pamięci operacyjnej | 4 sloty DDR4 (maks. 64 GB) |
Liczba portów PCI Express | 1 × 16 1 × 8 1 × 4 3 × 1 (PCI-E 2.0) |
Rozdzielanie PCI Express | Nie |
Liczba złączy SATA | 2 SATA 6 Gb/s (procesor) 4 SATA 6 Gb/s (chipset) |
Liczba złączy M.2 | 1 (PCI-E 3.0 ×4 lub SATA, do 110 mm) 1 (PCI-E 3.0 ×4, do 80 mm) |
Wyjścia obrazu | HDMI 2.0a DisplayPort 1.2 |
Łączność sieciowa | 1 Gb/s Intel (I211-AT) |
Układ dźwiękowy | SupremeFX S1220A (Realtek ALC1220) |
Dodatkowe złącza | COM |
Liczba portów USB 3.1 (panel I/O) | 2 USB 3.1 Gen 2 typ A 1 USB 3.1 Gen 1 typ C 3 USB 3.1 Gen 1 typ A |
Liczba portów USB 2.0 (panel I/O) | 2 USB 2.0 |
Liczba portów USB 3.1 (wnętrze obudowy) | 2 (Gen 1) |
Liczba portów USB 2.0 (wnętrze obudowy) | 4 |
Panel wejścia-wyjścia | 8 USB (w tym 2 USB 3.1 Gen 2 typu A, 1 USB 3.1 Gen 1 typu C, 2 USB 3.1 Gen 1 typu A), LAN, PS/2, 5 audio, S/PDIF, DisplayPort 1.2, HDMI 2.0a |
Cena | ok. 580 zł |
Światła na płycie można wyłączyć w bardzo łatwy sposób; można też podłączyć dwie analogowo sterowane taśmy LED. Jest sześć złączy wentylatorów (jedno z nich wysokoprądowe, do pompki układu chłodzenia cieczą) i wszystkimi można sterować w trybie napięciowym lub PWM.
UEFI – funkcjonalność, wygoda obsługi
Jak zwykle u Asusa program konfiguracyjny UEFI jest przejrzysty oraz działa szybko i sprawnie. PBO można konfigurować na dwa sposoby: w zakładce z ustawieniami podkręcania pod nazwą Performance Enhancer kryją się cztery predefiniowane ustawienia, a w innej zakładce, w menu AMD CBS, można ustawić wszystkie trzy limity (PPT, TDC, EDC). Niestety, na ile możemy stwierdzić, te ustawienia nie działają w obecnej wersji UEFI – zachowanie mechanizmu Performance Boost jest takie samo niezależnie od tego, co ustawimy.
Napięcia VCORE i VSOC można regulować tylko w trybie offset, co uważamy za wadę: to próba sztucznego podziału płyt głównych na mniej i bardziej sprzyjające podkręcaniu.
GALERIA UEFI
Układ zasilania
Inżynierowie Asusa wykorzystali układ zasilania z czterofazowym sterowaniem napięciem VCORE i dwufazowym sterowaniem w części VSOC (wbudowany układ graficzny i kontroler pamięci). W części VSOC zastosowano po dwie cewki i po cztery tranzystory (dwa górne, dwa dolne).
Wykorzystane komponenty mogą przenosić stosunkowo wysoki prąd i są rozsądnie chłodzone. Pionowo umieszczony radiator chłodzący tranzystory zasilające VCORE styka się również z cewkami i ma pionowe żebra, ułatwiające konwekcję powietrza w typowej obudowie. Zdjęcie plastikowej osłony portów I/O lub zmiana fabrycznego schładzacza Wraith na taki, który nie owiewa płyty głównej, nie powinny mieć znacznego wpływu na chłodzenie systemu zasilania.
Do testów dostarczył: Asus
Cena w dniu publikacji: ok. 580 zł
Asus ROG Strix B450-F Gaming – galeria
Gigabyte B450 Aorus Pro
Płyta Gigabyte B450 Aorus Pro jest znacznie tańsza i nieco ubożej wyposażona, niż przedstawiona wcześniej Strix B450-F. Złącza obrazu to DVI-D (single link) i HDMI 2.0a. Z tyłu znalazło się niewiele portów USB: w sumie pięć typu A i jeden typu C. B450 Aorus Pro wyróżnia się dołączonymi radiatorami do nośników M.2 – są czarne, matowe i mają stosunkowo dużą powierzchnię.
Osobliwy układ portów SATA i PCI-E jest konsekwencją tego, że starano się uniknąć stosowania przełączników PCI-E, takich jak układy ASM1480 użyte na płycie Asusa. Bez nich dwa dolne złącza PCI-E działają tylko w trybie ×1, a złącze M2B (dolne) zapewnia tylko dwie linie PCI-E 3.0. Na dodatek, kiedy zainstalujemy w obu gniazdach M.2 nośniki PCI-E, jedynie dwa porty SATA pozostają funkcjonalne, a na płycie Asusa – cztery.
Model | Gigabyte B450 Aorus Pro |
Format płyty | ATX (305 mm × 244 mm) |
Podstawka | AM4 |
Układ logiki | B450 |
Rodzaj pamięci operacyjnej | 4 sloty DDR4 (maks. 64 GB) |
Liczba portów PCI Express | 1 × 16 1 × 4 (PCI-E 2.0) 2 × 1 (PCI-E 2.0) |
Rozdzielanie PCI Express | Nie |
Liczba złączy SATA | 4 SATA 6 Gb/s (chipset) 4 SATA 6 Gb/s (procesor) |
Liczba złączy M.2 | 1 (PCI-E 3.0 ×4 lub SATA, do 110 mm) 1 (PCI-E 3.0 ×2, do 80 mm) |
Wyjścia obrazu | HDMI 2.0a DVI-D |
Łączność sieciowa | 1 Gb/s Intel (I211-AT) |
Układ dźwiękowy | Realtek ALC1220-VB |
Dodatkowe złącza | – |
Liczba portów USB 3.1 (panel I/O) | 1 USB 3.1 Gen 2 typ A 1 USB 3.1 Gen 2 typ C 4 USB 3.1 Gen 1 typ A |
Liczba portów USB 2.0 (panel I/O) | 2 USB 2.0 |
Liczba portów USB 3.1 (wnętrze obudowy) | 2 (Gen 1) |
Liczba portów USB 2.0 (wnętrze obudowy) | 4 |
Panel wejścia-wyjścia | 6 USB (w tym 1 USB 3.1 Gen 2 typu A, 1 USB 3.1 Gen 2 typu C, 4 USB 3.1 Gen 1 typu A), LAN, 5 audio, S/PDIF, DVI-D, HDMI 2.0a |
Cena | ok. 480 zł |
B450 Aorus Pro ma dwie kości pamięci UEFI, co teoretycznie zabezpiecza przed konsekwencjami nieudanej aktualizacji UEFI. Szkoda, że zabrakło przełączników pozwalających zablokować płytę w trybie single BIOS, stosowanych w droższych konstrukcjach Gigabyte'a – bez nich cały mechanizm Dual BIOS ma ograniczoną przydatność.
W modelu Gigabyte'a znalazły się cztery złącza wentylatorów (jedno z nich jest wysokoprądowe), wszystkie sterowane napięciowo lub PWM.
Światła na płycie można wyłączyć, można też sterować nimi z UEFI, bez instalacji żadnego oprogramowania. Do dyspozycji są trzy złącza do taśm LED. Jedno jest czteropinowe, analogowe, takie jakiego potrzeba, żeby podłączyć schładzacz AMD Wraith Spire LED. Drugie to charakterystyczne dla Gigabyte'a pięciopinowe analogowe, z dodatkowym kanałem dla białych diod (RGBW) – większość popularnych zestawów oświetlenia ma czteropinowe wtyczki, które nie pasują do tego złącza, a w zestawie nie ma przejściówki. Ostatnie jest cyfrowe i można do niego podłączyć taśmę pojedynczo adresowalnych diod kompatybilnych z popularnymi WS2812B.
UEFI – funkcjonalność, wygoda obsługi
UEFI Gigabyte'a jest łatwe w użyciu i nie sprawia większych kłopotów. Mogą irytować drobne niedociągnięcia, których nie poprawiono od co najmniej trzech generacji płyt: na przykład funkcję aktualizowania UEFI można uruchomić tylko z użyciem myszki albo przez wciśnięcie odpowiedniego przycisku podczas uruchamiania komputera.
Regulacja napięć VCORE oraz VSOC jest możliwa tylko w trybie offset. Sterowanie PBO nie jest funkcjonalne: w UEFI są dostępne tyko niewyjaśniające wiele ustawienia: Auto, Enabled, Disabled, które nie miały żadnego wpływu na taktowanie procesora.
GALERIA UEFI
Układ zasilania
Na układzie zasilania procesora nie poczyniono takich oszczędności jak na rozdzieleniu linii PCI-E. Zasilacz VCORE jest sterowany czterofazowo, ma dwa górne tranzystory i dwie cewki w każdym segmencie. Zasilacz VSOC jest sterowany trzyfazowo i ma minimalny zestaw komponentów.
Radiatory są zamontowane dość solidnie, ale za pomocą plastikowych kołków bez sprężyn. Są zoptymalizowane raczej pod kątem konwekcji w pionowym ułożeniu płyty głównej niż wymuszonego obiegu powietrza.
Do testów dostarczył: Gigabyte
Cena w dniu publikacji: ok. 510 zł