Iris Pro 5200 w teorii
Już od jakiegoś czasu wydajność procesorów Intela z następujących po sobie generacji rośnie o mało imponujące 10%. Zarazem jednak pojawiają się w nich układy graficzne, które są nawet dwa razy szybsze względem poprzedników. Od czasu, gdy na rynek trafiły Sandy Bridge, czyli w ciągu 3 lat, integrowane w produktach Intela GPU z rodziny HD Graphics ewoluowało z poziomu „Fajnie, że jest, awaryjnie będzie można go użyć” do poziomu, który pozwala je uwzględniać w opisach minimalnych wymagań najnowszych gier. Tak, Iris Pro 5200, najmocniejszy przedstawiciel nowych układów Intela, jest aż tak dobry! Ba, doszło do tego, że dla GPU Intela przygotowywane są w grach specjalne efekty graficzne: w „Grid 2” pojawiły się dwie opcje dostępne jedynie dla użytkowników tego układu.
Przepis na sukces
Podwaliny pod to, co mamy dziś, zostały położone wraz z pojawieniem się procesorów Sandy Bridge, do których trafiły układy graficzne z nowymi jednostkami wykonawczymi (EU – execution units). Dwanaście takich jednostek można było znaleźć w HD Graphics 3000, w którym dodano także obsługę bibliotek DirectX 10. Później było już tylko lepiej: HD Graphics 4000 z Ivy Bridge dostał 16 jednostek oraz obsługę DirectX 11, a w wielu modelach GPU zintegrowanego z procesorami z rodziny Haswell zastosowano ich 20 (np. w HD Graphics 4600). Intel poszedł jednak na całość i do rodziny GT1 oraz GT2 (GPU o, odpowiednio, 6 oraz 20 takich jednostkach) dodał zupełnie nowy wariant: GT3. Zastosowano w nim 40 jednostek wykonawczych i zaproponowano opcjonalną szybką pamięć eDRAM, a to wszystko w ramach pojedynczego układu. Przy okazji Intel stworzył nową markę dla swoich najszybszych rdzeni graficznych, którą ochrzcił mianem Iris (więcej o zmianach w architekturze możecie przeczytać w artykule „Intel Haswell – anatomia procesorów nadchodzącej generacji”).
W ramach rodziny GT3 dostępne są trzy układy: Iris Pro 5200, Iris 5100 oraz HD Graphics 5000. Ten ostatni jest przeznaczony do procesorów niskonapięciowych (o taktowaniu rdzenia nieprzekraczającym 1,1 GHz), 5100 trafi do komputerów przenośnych z systemem chłodzenia zdolnym okiełznać nieco wyższe TDP (wyposażonych w układ taktowany z częstotliwością do 1,3 GHz), a 5200 to wersja z dodatkową pamięcią eDRAM (w której taktowanie rdzenia sięga 1,3 GHz), przeznaczona do tradycyjnych laptopów.
eDRAM – tajemnica wysokiej wydajności?
O tym, jak duży wpływ na wydajność układów graficznych ma przepustowość pamięci, przekonujemy się raz za razem, kiedy zerkamy na osiągi rozwiązań z okrojoną szyną pamięci lub/i kośćmi DDR3 zastosowanymi w miejsce GDDR5. Intel najwidoczniej nie chciał na tym etapie odbić się od ściany, dlatego w najwyższym modelu swojego nowego GPU zaproponował wersję z opcjonalną pamięcią eDRAM, umieszczoną na oddzielnym kawałku krzemu, ale zintegrowaną w obrębie układu (o nazwie roboczej Crystalwell). Wybierając Iris Pro 5200 (GT3e), dostajemy procesor, w którym układ graficzny ma dostęp do 128 MB pamięci o przepustowości zbliżonej do osiągów GDDR5 (więcej na ten temat przeczytacie w artykule „Intel Haswell – anatomia procesorów nadchodzącej generacji, część 2”).
Brutalna moc to nie wszystko
Mimo że wysoka wydajność to jeden z głównych zamysłów przyświecających tworzeniu układów graficznych dla procesorów z rodziny Haswell, inżynierowie nie zapomnieli o tych, którzy nie nazywają siebie graczami. Dlatego w GPU zaimplementowano pewne usprawnienia umilające życie także po opuszczeniu wirtualnych aren. Zastosowanie nowego transkodera oraz rozwinięcie możliwości techniki QuickSync, znanej z poprzednich procesorów Intela, pozwoliły polepszyć jakość materiałów wideo przygotowywanych z użyciem sprzętowej akceleracji czy też poprawić wygląd obrazu przechwytywanego przez wbudowane kamerki. Do tego w standardzie otrzymujemy Wireless Display w wersji 4.1, czyli rozwiązanie pozwalające bezprzewodowo przesyłać obrazy na zgodne z tą techniką urządzenia.
Podsumowując: Iris Pro 5200 to maksymalnie dopakowany HD Graphics. To zaś oznacza, że w niższych modelach układów graficznych zintegrowanych z procesorami Haswell dostępne będą wszystkie dodatkowe funkcje opisane powyżej (oczywiście z wyłączeniem pamięci eDRAM, zarezerwowanej tylko dla najszybszych układów). Co więcej, zdążyliśmy się już przekonać o tym, że nawet HD Graphics 4600 wyposażony w dwa razy mniej jednostek niż Iris Pro 5200 zapewnia przyzwoitą wydajność. Pora jednak sprawdzić, jak radzi sobie wersja maksimum, wspomagana przez 128 MB pamięci eDRAM. Oto test Iris Pro 5200.
Iris pro w praktyce
W naszym testowym laptopie, którym był Xnote Hyperbook, siedział najsłabszy procesor Intela z Iris Pro 5200, wyposażonym w dodatkowe 128 MB pamięci eDRAM. Mowa tu o czterordzeniowym, ośmiowątkowym modelu Core i7-4750HQ, pracującym z nominalnym taktowaniem na poziomie 2 GHz oraz w dwóch trybach turbo: 3,2 GHz (programy jednowątkowe) i 3 GHz (programy wykorzystujące całą dostępną moc procesora). Do tego dochodzi 6 MB pamięci podręcznej, a TDP wynosi 47 W. Sam układ graficzny powinien być taktowany z częstotliwością 200–1200 MHz.
Praktyka pokazała jednak, że maksymalne taktowanie GPU jest osiągane tylko sporadycznie i na bardzo krótko. W rzeczywistości można oczekiwać wahań między 1050 MHz a 1100 MHz. Strata nie jest więc jakoś specjalnie duża. Co innego taktowanie CPU. Po uruchomieniu programu mocno obciążającego zarówno jednostkę centralną, jak i układ graficzny ta pierwsza zapomina o trybach turbo i grzecznie siedzi na nominalnych 2 GHz. Trudno się jednak temu dziwić, skoro cały układ musi działać w ramach TDP wynoszącego 47 W, a samo GPU jest równie wydajne jak samodzielne mobilne karty graficzne o TDP przekraczającym 30 W (vide GeForce GT 645M). Niemniej w takich ustawieniach, to jest: CPU – 2 GHz, GPU – około 1,1 GHz, nie było mowy o żadnym spowalniaczu: kilka dłuższych sesji w „Grid 2” oraz „Battlefield 3” przebiegło bez przykrych niespodzianek.
Warto także wspomnieć, że Core i7-4750HQ, który mieliśmy przyjemność testować, to zaledwie wierzchołek góry lodowej o nazwie Iris Pro. W ofercie Intela dostępne będą także wyższe modele, Core i7-4850HQ oraz Core i7-4950HQ, których nominalne taktowanie wynosi, odpowiednio, 2,3 GHz i 2,4 GHz. Maksymalna częstotliwość, z jaką może działać układ graficzny, również jest wyższa, 1,3 GHz.
Wydajność w grach na tle rozwiązań mobilnych
Gdy się patrzy z perspektywy specyfiki układu graficznego, to znaczy tego, że jest to GPU zintegrowane z procesorem, trudno wyjść z podziwu. Iris Pro 5200 z pamięcią eDRAM jest wyraźnie szybszy od reszty zintegrowanego światka. Ba, spokojnie wygrywa z GeForce'em GT 630M DDR3, a miejscami przegania nawet GT 645M. Wiele jednak zależy od gry: przewaga w Metro Last Light czy Wiedźminie 2 mogłaby sugerować, że Iris Pro 5200 będzie niekwestionowanym liderem, tymczasem zdarzają się sytuacje, w których ustępuje pola niezintegrowanym rywalom. I właśnie słowo niezintegrowany sprawia, że o GPU Intela trudno pisać inaczej niż w samych superlatywach. Na jednym kawałku krzemu udało się zmieścić mocny czterordzeniowy, ośmiowątkowy procesor oraz układ graficzny klasy GT 645M, który radzi sobie dobrze nawet w najbardziej wymagających grach.
Trudno się więc dziwić, że Nvidia, której pełno w laptopach, wykonała ruch wyprzedzający, polegający na odświeżeniu oferty mobilnych kart graficznych. W serii 700M większość modeli znalazła się przynajmniej o szczebel wyżej w hierarchii wydajności. I tak 710M zapewnia osiągi GT 620M, a GT 730M – GT 645M. Oczywiście, wszystko to w bardzo dużym uproszczeniu, ale dzięki temu „zieloni” mogą deprecjonować wydajność Iris Pro 5200, mówiąc, że dogania on jedynie karty z niskiego segmentu. Rzecz jasna, skorzystamy na tym my, użytkownicy, bo w coraz tańszych laptopach będziemy znajdować coraz mocniejsze układy graficzne.
Wydajność w grach na tle desktopowych rozwiązań
W segmencie mobilnym na Iris Pro 5200 nie ma mocnych, ale czy jest to najmocniejszy zintegrowany układ graficzny, jaki świat widział? I tak, i nie. Wszystko bowiem zależy od gry. Miejscami wyprzedza dotychczasowego lidera, gdzie indziej idą łeb w łeb, a w niektórych sytuacjach nowość jest wolniejsza. Dlatego, choć można się tu pokusić o ogłoszenie remisu, trzeba pamiętać, że mówimy o pojedynku Dawida z Goliatem: układu przeznaczonego na rynek urządzeń przenośnych o TDP wynoszącym 47 W z układem dla desktopów o TDP wynoszącym 100 W.
Crysis 3, Metro Last Light, Far Cry 3 w różnych rozdzielczościach
Wiemy już, że Iris Pro 5200 to wydajny układ graficzny, a jak na układ zintegrowany z procesorem – nawet bardzo wydajny. O ile można się sprzeczać o to, czy jest to najmocniejszy zintegrowany układ graficzny w ogóle, o tyle nikt nie powinien mieć wątpliwości, że jest najmocniejszym spośród stosowanych w laptopach. Gdzie w takim razie kończą się możliwości Iris Pro 5200?
Okazuje się, że nowe GPU Intela daje sporą swobodę w doborze gier. Nie, to za mało powiedziane. Iris Pro 5200 zupełnie nie ogranicza przy wyborze gry. Crysis 3, Metro Last Light, nie wspominając już o Far Cry 3 i Grid 2 – to tytuły, w których spokojnie można znaleźć grywalne ustawienia. To zaś oznacza, że minie trochę czasu, zanim użytkownik laptopa wyposażonego w Iris Pro 5200 będzie musiał analizować wymagania sprzętowe widniejące na odwrocie pudełka z grą. Oczywiście, tam, gdzie podzespoły są katowane do granic możliwości, trzeba się zadowolić niskimi ustawieniami lub zaakceptować gorszą płynność, niemniej możliwości Iris Pro 5200 są imponujące. Gdyby tak mocny układ trafił do słabszych procesorów, Core i5 oraz Core i3, i byłyby one odpowiednio tańsze, wymiótłby wszystkich rywali od GT 640M w dół, a po dopracowaniu sterowników – pewnie jeszcze ze dwa szczeble wyżej.
Core i7-4750HQ – wysoka wydajność nie tylko w grach
Pomimo że w trakcie dużego obciążenia układu graficznego CPU pracuje z częstotliwością 2 GHz, nie można zapomnieć o tym, że po wyłączeniu gry zostajemy z wszechstronnym, czterordzeniowym, ośmiowątkowym procesorem, który rozkręca się do 3,2 GHz w programach jednowątkowych i do 3 GHz, kiedy wykorzystane zostają wszystkie wątki. Efekt? Wręcz imponująca wydajność, która jest zdolna ujarzmić nawet najbardziej zaawansowane narzędzia. Wynik 6,54 w teście Cinebench R11,5 sugeruje nawet, że w przypadku tych wielowątkowych mamy tu do czynienia z procesorem mocniejszym od desktopowych i-piątek.
Podsumowanie
Iris Pro 5200 to układ fenomenalny, i to z przynajmniej dwóch powodów. Po pierwsze, choć AMD przyzwyczaiło nas do tego, że zintegrowane układy graficzne pozwalają na płynną zabawę w wielu grach, zawsze znalazła się taka, w której nawet najbardziej tolerancyjni musieli odpuścić ze względu na niedostatki płynności obrazu. Tymczasem najmocniejsze GPU Intela nie poddaje się nawet po uruchomieniu takich „killerów”, jak Crysis 3 oraz Metro Last Light. Po drugie, mówimy tu o układzie stworzonym przez firmę, której wcześniejsze rozwiązania wywoływały u konkurencji jedynie uśmiech politowania. W tej chwili jednak Intel zaczyna wyrastać na poważnego gracza tam, gdzie GeForce i Radeon czuły się do tej pory niepokonane. Jeżeli tak dalej pójdzie (pierwsze doniesienia mówią o tym, że wzrost wydajności, jaką zapewni następna generacja procesorów Intela, będzie 40-procentowy), Iris na dobre wpisze się w krajobraz układów graficznych.
Money, money, money...
Ale jakkolwiek imponująca byłaby dana nowość, nie będzie miała większego wpływu na rynek, jeśli nie uda się jej odpowiednio sprzedać. Wygląda jednak na to, że z tym Intel nie będzie miał żadnego problemu. Pomijając już plotki o tym, że Iris Pro 5200 trafi do najnowszych MacBooków Pro, testowany przez nas Core i7-4750HQ nie jest tak strasznie drogi, jak by się mogło początkowo wydawać: 440 dol. za układ, który w programach użytkowych zapewnia wydajność procesora kosztującego 380 dol. (Core i7-4700MQ), a w grach – karty graficznej ze średniego segmentu, brzmi jak niezła okazja. A przecież dochodzą do tego korzyści płynące z zastosowania jednego układu w miejsce dwóch, dzięki czemu wolną przestrzeń można zagospodarować w inny sposób, choćby dodając akumulator o większej pojemności.
Zresztą analizując ceny, wystarczy spojrzeć na testowany przez nas laptop, którym był Xnote Hyperbook. Mówimy tu bowiem o stosunkowo niewielkiej firmie, która raczej nie może liczyć na gigantyczne rabaty, a która i tak zaoferowała 14-calowca ważącego niecałe 1,9 kg w cenie zaczynającej się od około 4000 zł. Ci, którzy rozglądają się za komputerem przenośnym o podobnych parametrach (rozmiarze, wadze, wydajności), szybko się przekonają, że 4000 zł to w przypadku tego typu urządzeń zaledwie cena wyjściowa. Dlatego Xnote Hyperbook, a tym samym Iris Pro 5200 zintegrowany w procesorze Core i7-4750HQ, pod względem opłacalności wypadają zaskakująco dobrze.
Gdzie w takim razie Core i3 z integrą wspieraną przez eDRAM, procesor, który przerzedziłby szeregi GeForce'ów i Radeonów? Niestety, chyba tylko w sennych marzeniach najbardziej zagorzałych zwolenników Intela. Bardzo bowiem możliwe, że koszt produkcji GPU z dodatkową pamięcią jest na tyle wysoki, że dołączenie do niego Core i3 miałoby bardzo niewielki wpływ na obniżenie ceny całego układu. A gdyby nawet tak zrobiono, wiele osób zaczęłoby krytykować Intela za to, że liczy sobie zbyt dużo za dwurdzeniowy procesor. A tak mamy bardzo mocną i-siódemkę, za którą zawsze płaciło się trochę ekstra. Niewykluczone, że właśnie z tego powodu AMD nie poszło tą drogą: wprowadzając układ z dodatkową pamięcią, musiałoby zażądać za niego wyraźnie więcej, nie oferując przy tym wszechstronności, jaką zapewniają Core i7. Ponadto przykład „Grid 2” pokazał, że nawet CPU Intela ma kłopoty z dotrzymaniem kroku układowi graficznemu, który mu towarzyszy, więc zapewne niższe modele Core i3 oraz odpowiadające im APU AMD miałyby jeszcze większe problemy.
Zintegrujmy się!
AMD pokazało, że można stworzyć układ zapewniający przyzwoitą wydajność zarówno części CPU, jak i GPU. Sęk w tym, że kupując rozwiązanie składające się z dwóch układów, procesora i dodatkowej karty graficznej, przeważnie dostawaliśmy szybszy zestaw w nieco niższej cenie. Core i7-4750HQ to zupełnie inna bajka, bo to piekielnie wydajne CPU oraz bardzo mocne GPU. Nie trzeba iść na żaden kompromis. Poza tym wręcz brakuje słów na wyrażenie szoku, jakiego się doznaje po przesiadce z laptopa wyposażonego w HD 4000 na model z Iris Pro 5200. Skok jakościowy można przyrównać do przeprowadzki z kawalerki do apartamentu z 10 sypialniami: tam wzdycha się z zachwytu nad większą przestrzenią, a tu – nad kolejnymi klatkami wyświetlanymi niczym seria z działka Gatling. Dlatego Iris Pro 5200 otrzymuje od nas wyróżnienie, bo jest eleganckim i jednocześnie niesamowicie elektryzującym rozwiązaniem.
Testy przeprowadziliśmy z użyciem laptopa Xnote Hyperbook
Sprzęt do testów dostarczył: