Mimo że wciąż testujemy płyty główne oparte na układzie Z87, na rynku pojawiła się interesująca propozycja ASRocka. Model ASRock Fatal1ty H87 Performance jest najlepiej wyposażony spośród obecnie dostępnych. Być może po prostu firma wcześniej wiedziała, że dojdzie do złamania blokady podkręcania przez zmianę mnożnika, i dlatego zdecydowała się wprowadzić taki produkt. Bo ta konstrukcja, choć oparta na tańszym układzie logiki H87, ma naprawdę duże możliwości. Zastosowano tutaj ośmiofazowy układ zasilający procesor, co w produkcie kosztującym poniżej 400 zł budzi uznanie. Na dodatek jest on (w większości) przykryty solidnym radiatorem, znanym z droższych płyt firmowanych logo słynnego gracza. Zastosowano tutaj tej sam system audio co w bardziej zaawansowanych modelach z układem Z87 z serii Extreme (Extreme4 i wyższych). Układ określany przez producenta marketingową nazwą PuritySound składa się z kodeka Realtek ALC1150 oraz wzmacniaczy operacyjnych TI NE5532. Daje to podstawy do tego, aby przypuszczać, że brzmienie niskich tonów będzie znacznie lepsze od tego, które zapewnia typowy dla płyt głównych z tego segmentu Realtek ALC892. Oczywiście, jakość torów analogowych zmierzyliśmy w swojej standardowej procedurze. Ale to nie koniec. Mimo że produkt został wyceniony tak, a nie inaczej, nie zdecydowano się na cięcia w zintegrowanym układzie sieciowym. Pozostał nim Intel I217V, standardowo montowany nawet w płytach z wyższych segmentów. To detal, ale świadczy o tym, jak bardzo firmie ASRock zależało na dopieszczeniu tego modelu.
Jak przystało na sprzęt kierowany do miłośników wirtualnej rozrywki i firmowany przez pana, którego osiągnięcia w dziedzinie eSportu zapamiętamy na długo, ASRock Fatal1ty H87 Performance ma kilka mniej lub bardziej przydatnych dla prawdziwych graczy dodatków. Także niedzielnych, a nie tylko tych, którzy gry komputerowe traktują jako rodzaj sportu. Wśród dodatków programowych i sprzętowych znalazły się:
- voucher na 3-miesięczną subskrypcję w serwisie XSplit, pozwalającą na pokazywanie swojej gry w internecie na żywo (wartość rynkowa to 24,95 dol.);
- funkcja KeyMaster, umożliwiająca posiadaczom zwykłych myszek (bez regulacji rozdzielczości) bardziej precyzyjne celowanie z ukrycia, a także tworzenie makr, na przykład takich jak specjalne rodzaje skoków w grach wieloosobowych (trzeba mieć jednak świadomość, że takie manewry mogą nie być dozwolone we wszystkich grach wieloosobowych – i można za to zostać wykluczonym z serwera);
- dołączone narzędzie umożliwiające zwiększenie częstotliwości odświeżania myszki nawet do 1000 Hz (oczywiście, nie każda myszka to wytrzyma; musi być przewodowa i nie może być podłączona przez koncentrator; warunkiem działania jest podłączenie sprzętu do wskazanego portu USB);
- wejście HDMI, umożliwiające grę na konsoli i innych urządzeniach (np. tabletach) przy wykorzystaniu monitora komputera bez przełączania kabli. Sygnał można programowo przełączać w systemie Windows, po wciśnięciu odpowiedniego skrótu klawiszowego (domyślnie Alt + C), a wejście działa także przy wyłączonym komputerze. Niestety, aby z tej funkcji skorzystać, trzeba użyć zintegrowanego w procesorze Intela układu graficznego, czego posiadacz płyty o takim przeznaczeniu raczej nie zrobi. Uprzedzając pytania: obrazu nie da się przechwytywać do pliku.
- HomeCloud, co oznacza zdalne kontrolowanie komputera za pomocą tabletu lub smartfona przy użyciu narzędzia Splashtop 2 (z jego komponentów korzysta również Asus), także w przypadku, gdy komputer jest uśpiony. Można go wtedy obudzić, korzystając ze strony Meshcentral.com, a potem znów uśpić. Nasze obawy budzi jednak bezpieczeństwo tego rozwiązania, bo Meshcentral to obecnie projekt „alpha”. Wybudzanie i usypianie zdalne w przypadku kart sieciowych Intela wymaga systemu Windows 8 (w wersji 32- lub 64-bitowej), co raczej nie każdemu się spodoba. System ten jest mało popularny, szczególnie w przypadku komputerów stacjonarnych. Rola firmy ASRock w tym wszystkim jest raczej tylko informacyjna: wskazuje ona użytkownikom, w jaki sposób skonfigurować całość, za pomocą prostego filmiku, jednak dostawcy tych rozwiązań są zupełnie zewnętrzni.
Układ zasilania procesora jest ośmiofazowy, co w tej klasie jest pewnego rodzaju ewenementem. Większą część tego układu przykrywa masywny, solidnie przykręcony radiator z logo charakterystycznym dla tej serii. Niestety, dwie fazy zasilające są pozbawione radiatora, więc po mocnym podkręceniu procesora może być konieczne dorobienie jakiegoś układu chłodzenia, gdyż podczas ciągłego obciążenia bez nawiewu grzeją się dość znacznie. Układ ten okazał się jednak wystarczający do tego, aby przyspieszyć procesor Core i5 4670K do granic jego możliwości przy użyciu chłodzenia powietrznego.
Wtyk EPS producent umieścił w pozycji poziomej, z zapinką skierowaną ku górze. Znajduje się on jednak nie tuż przy górnej krawędzi laminatu, a nieco niżej. Pozwala to wygodnie podłączać i odłączać wtyczkę, nawet gdy płyta jest umieszczona w ciasnej obudowie. Sloty RAM są obustronnie domykane, ale zostały zamontowane na takiej wysokości, że zmiana konfiguracji pamięci będzie bardzo wygodna nawet bez wyjmowania karty grafiki ze slotu. Także header do podłączenia portów USB na przednim panelu obudowy nie będzie z nią kolidował.
Poniżej mostka H87, w gniazdach typu DIP, umieszczono dwie kości UEFI. Zaskoczenie? A jakże, podwójna kość UEFI, przełączana zworką (znajdującą się tuż nad dolnym portem PCI Express ×16), świadczy o tym, że jest to płyta kompletna.
Porty Serial-ATA na dole laminatu to częsty widok na tanich płytach głównych. Złącza tego typu są prawdopodobnie nieco tańsze od popularnych w droższych modelach wieżyczek, a w najtańszych konstrukcjach liczy się każdy zaoszczędzony dolar. Jednak rozłożenie tych portów należy uznać za poprawne: na takiej wysokości żadna karta graficzna nie zablokuje do nich dostępu. Może to zrobić tylko długa karta PCI, na przykład dźwiękowa, ale przecież można ją umieścić w jednym z dwóch pozostałych slotów tego typu.
Płyta ma dwa złącza PCI Express ×16, ale to dolne może działać maksymalnie w trybie ×4. Oficjalnie wyklucza to użycie SLI (płyta nie jest zresztą objęta licencją na jego wykorzystanie) i ogranicza wybór kart do CrossFire X. Niemniej jednak kartę graficzną można tutaj umieścić, na przykład po to, aby uzyskać dodatkowe złącza monitorowe. Zresztą jest mało prawdopodobne, aby ktoś, kto szuka płyty głównej w tym segmencie, zamierzał zbudować konfigurację multi-GPU. Ktoś taki raczej będzie korzystał tylko z jednej karty, lub nawet z układu zintegrowanego w procesorze Core czwartej generacji.
Tylny panel wejścia-wyjścia sprawia wrażenie jakby wyjętego z droższego modelu. Jest na nim aż osiem portów USB, w tym cztery w wersji 3.0. Ponadto znalazł się tu port PS/2 dla klawiatury, a także optyczne wyjście S/PDIF. Zestaw wyjść obrazu jest rozsądnie dobrany: VGA, DVI oraz HDMI. Jest również wejście HDMI (na razie jednak działające tylko w parze ze zintegrowaną w procesorze kartą graficzną).
Radiator na mostku H87 to jeden z najbardziej oszczędnych elementów. Jest to stalowy blok o niewielkiej powierzchni, na dodatek dość niski. Grzeje się dość znacznie podczas pracy komputera, ale nie wiązała się z tym żadna niestabilność.
Dane techniczne
| Model | ASRock Fatal1ty H87 Performance |
| Format płyty | ATX |
| Podstawka | LGA1150 |
| Układ logiki | Intel H87 |
| Rodzaj pamięci operacyjnej | 4 sloty DDR3 (maks. 32 GB) |
| Liczba portów PCI Express | 4 (2×16, z czego jeden to elektrycznie ×4, 2 ×1) |
| iczba portów PCI | 3 |
| Obsługa Nvidia SLI / AMD CrossFireX | Nie/Tak |
| Liczba złączy SATA | 6 SATA 6 Gb/s |
| Liczba złączy mSATA | 0 |
| Liczba kanałów ATA | 0 |
| Karta sieciowa przewodowa | 1 × Gigabit LAN (Intel) |
| Układ dźwiękowy | Realtek ALC1150 + wzmacniacze TI NE5532 |
| Liczba portów USB 3.0 (panel I/O) | 4 |
| Liczba portów USB 2.0 (panel I/O) | 4 |
| FireWire (IEEE 1394) | Brak |
| Panel wejścia-wyjścia | 1 PS/2 (klawiatura), 8 USB (4 w wersji 2.0 i 4 w wersji 3.0), 1 optyczne wyjście S/PDIF, 1 LAN, 6 audio, wyjście i wejście HDMI, DVI, VGA |
| Cena | 380 zł |
UEFI i podkręcanie
UEFI jest identyczne jak w płytach Fatal1ty opartych na układzie Z87. Pasek kategorii jest – typowo dla ASRocka – na górze, w tle zaś widnieje czerwone logo znanego gracza. A zatem, nawet będąc w UEFI, mamy świadomość, że płyta została zaprojektowana pod kątem potrzeb graczy. Mniej zaawansowani użytkownicy mogą mieć nieco problemów z konfiguracją, bo jednak całość nie wygląda zbyt logicznie i naprawdę zaawansowane funkcje podkręcania domyślnie są odkryte. Jednak jest sporo ułatwień na innej płaszczyźnie: można aktualizować BIOS prosto z internetu (płyta sama się łączy z serwerami, pobiera jego najnowszą wersję i aktualizuje). Można też skopiować z sieci na pendrive'a najnowsze sterowniki RAID (niezbędne przy instalacji Windows); jest także możliwość pobrania sterowników do płyty w najnowszych wersjach, co może być istotne dla posiadaczy komputerów niewyposażonych w napęd optyczny. Jest również opcja bezpośredniego kontaktu z pomocą techniczną w celu zgłoszenia problemu lub błędu. UEFI należy więc uznać za bogate i kompletne, choć przeznaczone raczej dla bardziej zaawansowanych użytkowników. Ale gracze, czyli grupa docelowa tego produktu, zwykle mają zadowalający poziom wiedzy na temat sprzętu.
Przy okazji rzucają się w oczy pierwsze ograniczenia w podkręcaniu....
GALERIA UEFI
UEFI zapewnia następujące możliwości podkręcania:
| Możliwości podkręcania w BIOS-ie | ASRock Fatal1ty H87 Performance |
|---|---|
| Zegar bazowy | Brak opcji |
| Napięcie procesora | 0,8-2 V |
| Napięcie VCCSA | 0,8-2 V |
| Napięcie pierścienia | +/-1 V |
| Napięcie dla pamięci | 1,165-1,8 V |
Możliwości podkręcania
Temat podkręcania na płytach z układem H87 autor tych słów podjął na swoim blogu jakiś czas temu – i w przypadku ASRocka nie jest inaczej. Zasadnicze różnice w stosunku do płyt głównych opartych na układzie Z87 to:
- brak możliwości zmiany częstotliwości bazowej;
- maksymalny dzielnik pamięci to DDR3-1600 (niby są jakieś pozostałości profili XMP, ale ta funkcja nie działa).
Oznacza to, że można podkręcać procesory z serii K z dokładnością do 100 MHz (bo da się zmienić tylko mnożnik). Jest to pewne ograniczenie, ale podejrzewamy, że spora część Czytelników nie żyłuje swoich procesorów z dokładnością do 1 MHz. Trzeba też zostawiać sobie pewien margines stabilności, żeby uniknąć niemiłych niespodzianek w postaci niebieskiego ekranu podczas pracy lub gry.
Drugie ograniczenie raczej też nie będzie bardzo bolesne, bo kości dostępne na rynku szybsze od DDR3-1600 zwykle mają znacznie większe opóźnienia, więc stratę wynikającą z niższej częstotliwości działania można dość łatwo zniwelować, ustawiając dużo mniejsze. Pomocna w tym będzie funkcja DRAM Tweaker, która umożliwia wybranie opóźnień z dowolnych profili SPD lub XMP zawartych w modułach.
Jeśli chodzi o napięcia zasilające procesor i pamięć, producent nie stawia żadnych sztucznych barier. Możliwości ich zmiany są takie same jak w przypadku modeli ASRocka opartych na układzie Z87.
Korzystając ze swojego testowego procesora Core i5 4670K, osiągnęliśmy maksimum jego możliwości, czyli 4,5 GHz przy napięciu zasilającym na poziomie 1,25 V ręcznie wprowadzonym w UEFI. W tym ustawieniu procesor działał stabilnie w programie Linx 0.6.4 AVX. Komplet pamięci 2 × 4 GB G.Skill Ripjaws X DDR3-2133 (9-11-10-28, 1,65 V) nie rozwinął w pełni skrzydeł ze względu na brak odpowiedniego dzielnika w UEFI płyty. Podczas testów wydajności pamięć działała z dzielnikiem DDR3-1600 przy opóźnieniach 9-9-9-24 z parametrem Command Rate na poziomie 1T . Płyta nie pozwala korzystać z profili XMP, co jest jednym z oficjalnych ograniczeń chipsetu H87.
Syntetyczne testy dźwięku przeprowadzamy w programie RMAA 6.2.3, podłączając wyjście głośników z płyty głównej do wejścia liniowego karty dźwiękowej Asus Xonar HDAV 1.3 Deluxe.
Jak już wspominaliśmy, zastosowano system PuritySound, znany z najdroższych modeli ASRocka, czyli kodek Realtek ALC1150 współpracujący ze wzmacniaczami operacyjnymi TI NE5532. Mimo że jest to dość tania konstrukcja, warto zaznaczyć, że cały blok audio jest na laminacie odizolowany od reszty komponentów. Skuteczność tego odizolowania może budzić wątpliwości, ale nawet na tym polu ASRock stosuje rozwiązania rodem z wyższych segmentów.
Wyniki testu audio
| Frequency response (from 40 Hz to 15 kHz), dB | +0.04, -0.10 | Excellent |
| Noise level, dB (A) | -79.6 | Average |
| Dynamic range, dB (A) | 79.4 | Average |
| THD, % | 0.0069 | Very good |
| THD + Noise, dB (A) | -72.3 | Average |
| IMD + Noise, % | 0.031 | Good |
| Stereo crosstalk, dB | -76.3 | Very good |
| IMD at 10 kHz, % | 0.026 | Good |
| General performance | Good |
Rezultaty nie odbiegają znacząco od osiągów droższych płyt opartych na układzie Z87.
Zestaw testowy
| Model | Dostarczył | |
|---|---|---|
| Procesor | Intel Core i5-4670K | www.x-kom.pl |
| RAM | G.Skill Ripjaws X DDR3-2133 CL9 2 × 4 GB | |
| Karta graficzna | Nvidia GeForce GTX 680 2 GB | www3.pny.com |
| Nośnik systemowy | Intel SSD 510 250 GB | www.intel.com |
| Karta dźwiękowa | Asus Xonar HDAV 1.3 Deluxe | www.asus.com |
| Schładzacz procesora | Zalman CNPS12X | www.zalman.com |
| Zasilacz | be quiet! Dark Power Pro 900 W | www.listan.net |
| Monitor | Philips Brillance 273P3LPH | www.philips.pl |
Testy wydajności (ustawienia domyślne)
W ustawieniach domyślnych zawartość CMOS-u jest czyszczona przed włączeniem komputera, a następnie przeprowadzane są testy wydajności bez żadnych zmian w ustawieniach UEFI.
Pierwszym testem jest syntetyczny LinX 0.6.4 AVX Edition, wykorzystujący bibliotekę Linpack FORTRAN-a, którą stosują matematycy oraz fizycy do numerycznego rozwiązywania problemów algebraicznych. Jest on bardzo wyczulony na wydajność procesora oraz podsystemu pamięci. Testy przeprowadzamy na jednym, dwóch oraz czterech wątkach w celu sprawdzenia poprawności działania mnożników Turbo. Bardzo łatwo tu wykryć ewentualne nieprzestrzeganie specyfikacji Intela przez producenta płyty.
Wszystkie testy i pomiary przeprowadzamy w trybie zarządzania energią „Zrównoważony” – to właśnie on jest domyślny w systemie Windows. Ma to wpływ na osiągi i pobór energii. Praca w takim trybie umożliwia obniżanie częstotliwości, a więc i oszczędzanie energii. Tym samym na wynik zamieszczony na wykresie ma wpływ nie tylko częstotliwość procesora, ale również czas, jakiego płyta główna potrzebuje na przełączenie taktowania i napięcia CPU między stanem „idle” a zadaną maksymalną częstotliwością.
Super PI 16M to klasyczny już test, który nie stawia wielkich wymagań dzisiejszym procesorom. Obecnie obliczają one liczbę Pi z dokładnością do 16 mln miejsc po przecinku w czasie, w którym jeszcze niedawno uzyskiwało się wynik z dokładnością do 4 mln miejsc. Nadal jednak dobrze sprawdza wydajność pamięci operacyjnej oraz pojedynczego wątku procesora.
Jedynym testem z kategorii gier, jaki wykonujemy, jest wbudowany benchmark graficzny z najnowszej wyścigówki Codemasters, „GRID 2”. Wynik jest zależny niemalże wyłącznie od wydajności karty graficznej, więc ewentualne różnice mogłyby się pojawić na przykład w razie niedziałania PCI Express 3.0 na którejś z płyt głównych lub w przypadku niepełnej konfiguracji linii PCI Express (na przykład gdyby pojawiło się ograniczenie do ×8 z powodu niedociągnięć w UEFI).
Testy wydajności (po podkręceniu procesora)
Przeprowadzamy te same testy co w przypadku ustawień domyślnych.
Niestety, w przypadku płyty z układem H87 nie da się wybrać dzielnika pamięci wyższego niż DDR3-1600. Chcąc wykorzystać choć część potencjału tych kości, ustawiliśmy RAM następująco: dzielnik – 1600, opóźnienia – 9-9-9-24, Command Rate – 1T.
Napięcie procesora ustawiamy na 1,25 V w UEFI i sprawdzamy maksymalny stabilny mnożnik za pomocą narzędzia Linx 0.6.4 AVX. Działanie sprzętu uznajemy za stabilne po 30 minutach ciągłej pracy w Linx. W razie pojawienia się niebieskiego ekranu obniżamy mnożnik o jeden.
W tym przypadku nie ma możliwości podkręcania przez przyspieszenie zegara bazowego, więc można to robić z dokładnością „zaledwie” 100 MHz. To jednak nie przeszkodziło naszemu procesorowi w pełni rozwinąć skrzydeł.
Testowy procesor nie osiąga już większych szybkości zegarów podczas ciągłej pracy z wykorzystaniem jednostek AVX i powyżej napięcia 1,25 V po pewnym czasie zaczyna samoczynnie spowalniać taktowanie, gdy temperatura przekracza 100 stopni. Niestety, tak gorąca jest większość procesorów Intela wykonanych w 22-nanometrowym procesie technologicznym.
Wszystkie testy i pomiary przeprowadzamy w trybie zarządzania energią „Zrównoważony” – to właśnie on jest domyślny w systemie Windows. Ma to wpływ na osiągi i pobór energii. Praca w takim trybie umożliwia obniżanie częstotliwości, a więc i oszczędzanie energii. Tym samym na wynik zamieszczony na wykresie ma wpływ nie tylko częstotliwość procesora, ale również czas, jakiego płyta główna potrzebuje na przełączenie taktowania i napięcia CPU między stanem „idle” a zadaną maksymalną częstotliwością.
Pobór energii elektrycznej (ustawienia domyślne)
Sprawdzamy ilość energii pobieranej przez całą platformę (razem z kartą dźwiękową i napędem DVD) za pomocą miernika Voltcraft Energy Logger 4000.
W przypadku ustawień domyślnych pomiar wykonujemy po czyszczeniu zawartości CMOS-u i uruchomieniu komputera.
- Test w spoczynku polega na wyświetlaniu pulpitu systemu Windows 7.
- Test podczas obciążenia polega na uruchomieniu programu LinX 0.6.4 AVX.
Pobór energii elektrycznej (po podkręceniu procesora)
Sposób testowania i kryteria są takie same jak w przypadku testu w ustawieniach domyślnych, z tą różnicą, że procesor pracuje w maksymalnym stabilnym ustawieniu z napięciem zasilającym rdzenie na poziomie 1,25 V. Wszystkie funkcje oszczędzania energii (Speedstep, stany C) pozostają włączone.
Podsumowanie
ASRock Fatal1ty H87 Performance to płyta, której dostępność w Polsce wciąż jest dość ograniczona. Ma się to niebawem zmienić. Jednak można już ją znaleźć w kilku sklepach i właśnie staniała znacznie poniżej 400 zł. Najniższa oferta to już 362 zł, a bardziej realna cena wynosi 375–380 zł. To tyle, ile trzeba zapłacić za inne najtańsze konstrukcje oparte na układzie Z87, przy czym nie każdy producent ma w swoim katalogu tej klasy modele z tym układem). Na tle bezpośrednich rywali ASRock Fatal1ty H87 Performance wyróżnia się znacznie bardziej rozbudowaną sekcją zasilającą procesor, bogatym wyposażeniem (m.in. ma podwójną kość UEFI) i lepszym układem audio (system PuritySound zapewnia znacznie lepsze brzmienie niskich tonów niż standardowy układ z kodekiem Realtek ALC892, często stosowany w najtańszych płytach z układem Z87).
Są jednak ograniczenia w podkręcaniu, wynikające z użycia układu H87. Ale możliwości w tej dziedzinie i tak są dobre, a ośmiofazowa sekcja zasilająca procesor daje pewność, że przyspieszony sprzęt będzie działać stabilnie także na dłuższą metę. Tym nie może się pochwalić najtańsza konkurencja z układem Z87.
Jeśli chodzi o podkręcanie na płytach opartych na układzie innym niż Z87, jest też druga strona medalu (i dotyczy to wszystkich modeli). Otóż nikt nie gwarantuje możliwości podkręcania procesorów „K” w przyszłości, czyli w kolejnych wersjach UEFI. Oznacza to, że dziś ta funkcja działa przy określonych mikrokodach procesora, ale za rok, gdy Intel wprowadzi nową generację, lub choćby odświeży obecną, może się okazać, że podkręcanie stanie się niemożliwe. Na razie jednak da się to zrobić, zresztą nikt przecież nie będzie zmuszał użytkownika, by zaktualizował UEFI do nowszej wersji. Co najwyżej jakaś wyjątkowo pechowa niekompatybilność konkretnej myszki czy klawiatury, ale to rzadkie przypadki. Intel zawsze też może wprowadzić procesory obecnej generacji z nowym mikrokodem, psując robotę producentom płyt, ale czy to zrobi? Nie wiadomo.
Na razie ASRock Fatal1ty H87 Performance umożliwia podkręcanie procesorów Core czwartej generacji (z pewnymi ograniczeniami), jest płytą bogato wyposażoną, zapewniającą bardzo dobry (w tej cenie) układ audio i obecnie jedyną z układem H87, która ma ośmiofazowy układ zasilający procesor. Wydajność nie różni się znacząco od osiągów płyt opartych na układzie Z87. A wszystko to w bardzo dobrej cenie, nieodbiegającej istotnie od cen konkurencyjnych modeli H87, które jednak nie mogą się pochwalić tak dobrym wyposażeniem. Bez wątpienia w tej chwili jest to produkt wart polecenia tym, którzy zamierzają zbudować komputer domowy z odblokowanym procesorem Core.
Do testów dostarczył: ASRock
Cena w dniu publikacji (z VAT): 380 zł