Po co AMD Puma?
AMD kojarzone jest przede wszystkim z procesorami do komputerów biurkowych, szczególnie przez pryzmat wyjątkowo udanej rodziny Athlonów 64. Jednak nawet w szczytowej formie producent zdołał uszczknąć tylko około 30% światowego rynku procesorów dla desktopów – na dodatek jest to rynek, którego wzrost od kilku lat wyraźnie zwalnia. W Polsce AMD zwyczajowo było zdecydowanie silniejsze niż na świecie – samo AMD często przypisywało sobie połowę naszego rynku. Nieco światła może rzucić badanie przeprowadzone przez PART IT Reseller wśród producentów płyt głównych: w zeszłym roku konstrukcje obsługujące procesory AMD stanowiły w Polsce 37% ogólnej sprzedaży.
W pewnym sensie odpowiedzialność za malejącą popularność komputerów stacjonarnych ponosi Intel, który w 2003 roku zademonstrował platformę mobilną Centrino. Komputery przenośne są od tamtej pory coraz popularniejsze; nierzadko zdarza się, że firmy badawcze, takie jak IDC, muszą aktualizować prognozy sprzedaży ze względu na większy od spodziewanego popyt.
Na dojrzałych rynkach liczba sprzedawanych komputerów przenośnych przekroczyła już liczbę kupowanych desktopów; w Polsce w 2007 roku na 3,5 mln sprzedanych komputerów 2 mln stanowiły komputery stacjonarne, a 1,5 mln – notebooki. Analitycy spodziewają się, że w bieżącym roku nastąpi przełom i rynek wchłonie więcej komputerów przenośnych niż stacjonarnych.
Na chęć pełniejszego zaistnienia na rynku komputerów przenośnych wskazuje AMD, prezentując informacje na temat zarejestrowanej i prognozowanej sprzedaży komputerów domowych i korporacyjnych.
Procesory AMD nigdy nie zdobyły szczególnego uznania w notebookach. Nawet po wprowadzeniu do sprzedaży procesora Turion, który tak naprawdę był po prostu energooszczędną odmianą architektury K8, udział producenta w sprzedaży procesorów mobilnych nie zdołał przekroczyć 20%. Miniony rok zamknął się dla „zielonych” wynikiem 17,8% udziałów w rynku procesorów mobilnych.
Problemem AMD stał się brak konkurencyjnej oferty na wyjątkowo dynamicznie rozwijającym się rynku, który już w najbliższej przyszłości stanie się segmentem dominującym w sprzedaży komputerów. Silna marka Centrino stała się synonimem jakości notebooków, AMD zaś w większości – nie licząc konstrukcji typu Acer Ferrari – trafiało do maszyn tanich, które rozczarowywały użytkowników wydajnością i czasem pracy na bateriach.
Po przejęciu ATI AMD stanęło przed szansą zaprezentowania rozwiązania alternatywnego do Centrino. Platforma mobilna AMD następnej generacji – tak oficjalnie przedstawiciele producenta nazywają Pumę – została oficjalnie zaprezentowana podczas targów Computex 2008, a pierwsze oparte na niej notebooki mają pojawić się na polskim rynku w ciągu dwóch tygodni. Co ciekawe, Puma nie będzie miała własnej nazwy rynkowej – AMD nie zamierza stworzyć odpowiednika marki Centrino. W jaki więc sposób będzie promować swoje rozwiązanie? O tym opowiemy w dalszej części artykułu.
Co wiemy dziś o komponentach, na których AMD chce zbudować swoją przyszłość?
Podstawowym elementem Pumy jest mobilna wersja znanego z zastosowań w komputerach stacjonarnych chipsetu AMD 780G, nazwana M780G (RS780M). Co oferuje układ przeznaczony do komputerów stacjonarnych?
Najmocniej akcentowana przez AMD jest obecność zintegrowanego układu graficznego, Radeona HD 3200, który jest zgodny z DirectX 10.0. Mimo że zaliczona do rodziny HD 3000, zintegrowana GPU to tak naprawdę układ RV610 (Radeon HD 2400), mający 40 procesorów strumieniowych i najczęściej 64 MB pamięci Display Cache (możliwe jest zainstalowanie od 32 do 256 MB), ulokowanej na płycie głównej, której może towarzyszyć 256 MB pamięci współdzielonej.
Radeon HD 3200 to zdecydowanie najmocniejszy zintegrowany układ graficzny dostępny dla komputerów przenośnych, chociaż oczywiście jego wydajność w porównaniu do najsilniejszych samodzielnych kart graficznych pozostawia sporo do życzenia. Z punktu widzenia przeciętnego użytkownika najważniejsze jest wyposażenie GPU w jednostkę Unified Video Decoder, przejmującą na siebie ciężar odtwarzania wideo wysokiej rozdzielczości – zdecydowanie odciąża to procesor i wydłuża czas pracy na bateriach.
Zintegrowany układ graficzny obsługuje także technologię PowerXpress (pozwala na przełączanie się w locie między samodzielną kartą graficzną a układem wbudowanym w chipset), Hybrid CrossFireX (umożliwia współpracę karty graficznej oraz układu zintegrowanego) oraz PowerPlay (odpowiada za zarządzanie energią). (Czytelników, którzy zastanawiają się, po co AMD włączyło do specyfikacji chipsetu mobilnego obsługę czterech, a nie dwóch układów graficznych – GPU samodzielnego i zintegrowanego – uspokajamy: wyjaśnienie znajduje się w dalszej części artykułu).
AMD M780G obsługuje do 26 linii PCI Express 2.0, oddaje także do dyspozycji konstruktorów 14 portów USB, z czego 12 to złącza USB 2.0, a dwa to porty pierwszej generacji. Oczywiście nie wszystkie z nich będą dostępne dla użytkownika końcowego; AMD stara się zapewnić producentom komputerów przenośnych odpowiedni zapas złączy do zewnętrznych podzespołów, takich jak czytniki kart pamięci albo czytnik linii papilarnych. Chipset oferuje ponadto złącza SATA, w tym eSATA do podłączania napędów zewnętrznych.
podzespoły komputera komunikują się za pośrednictwem trzeciej generacji magistrali HyperTransport o przepustowości 3,6 GB/s. Liczba aktywnych linii zależy od chwilowego zapotrzebowania na przepustowość; w ramach poszukiwania oszczędności energii interfejs może zostać całkowicie wyłączony w sytuacji, gdy procesor znajduje się w stanie bezczynności.
Oprócz chipsetu AMD M780G producenci będą mogli korzystać także z układu AMD M780V, znanego pod nazwą handlową Radeon HD 3100. W odróżnieniu od wyższego modelu nie oferuje on trybu CrossFireX. W ofercie AMD znajdzie się także chipset M770, pozbawiony zintegrowanego układu graficznego. We wszystkich przypadkach rolę mostka południowego pełni układ SB700.
W czasie prac nad Pumą AMD zrezygnowało z technologii HyperFlash, czyli stosowania pamięci Flash jako bufora dla danych. Najwyraźniej producent wyciągnął wnioski z fiaska, jakim okazał się intelowski odpowiednik, zwany kodowo Robson.
Nowy Turion i stary Sempron
Dużo emocji wywoływały pojawiające się od czasu do czasu informacje na temat procesora Griffin – pierwszego CPU AMD zaprojektowanego wyłącznie z myślą o zastosowaniach mobilnych. Wbrew pierwotnym oczekiwaniom układ nie jest pochodną architektury K10, znanej z czterordzeniowych Opteronów oraz Phenomów. AMD zmodyfikowało architekturę K8, wszczepiając jej niektóre cechy swojego najnowszego dziecka.
Rynkowa nazwa Griffina to AMD Turion X2 Ultra. Flagowy procesor mobilny Advanced Micro Devices ma dwa rdzenie, z których każdy może być zasilany niezależnie i być taktowany z inną częstotliwością. Inżynierowie przewidzieli możliwość działania z maksymalną częstotliwością zegara, jej połową oraz ćwiercią. Każdy z rdzeni może także niezależnie od drugiego znaleźć się w stanie uśpienia.
Uważni Czytelnicy zauważą na powyższym slajdzie zmianę w stosunku do koncepcji przedstawionej rok temu, kiedy to taktowanie rdzenia miało być regulowane w krokach wynoszących 1/8 częstotliwości maksymalnej. Jednak w dalszym ciągu do zmiany zegara nie jest konieczne wstrzymanie działania procesora.
Dokładnie studiując materiały AMD, można doszukać się informacji o czterech modelach Turionów X2 Ultra: najsilniejszy ZM-86 taktowany jest zegarem 2,4 GHz i ma pamięć podręczną drugiego poziomu o wielkości 2 MB. Trzy pozostałe wymienione modele to ZM-82 (2,2 GHz, 2 MB cache L2), ZM-80 (2,1 GHz, 2 MB cache L2) oraz RM-70 (2 GHz, 1 MB cache L2).
Jak się okazało, Puma nie jest związana wyłącznie z Griffinem. W wielu konstrukcjach znajdą się procesory obecne już na rynku: Turiony X2, Athlony X2, a nawet jednordzeniowe Semprony, chociaż te ostatnie mają być stopniowo wycofywane z rynku. AMD chce umożliwić tworzenie możliwie wielu konfiguracji w wielu segmentach cenowych. Producent wyznaje zasadę „złotej trójki”, zgodnie z którą każde rozwiązanie ma być dostępne w wersji dobrej, lepszej i najlepszej. Więcej na temat strategii AMD można znaleźć w ostatnim rozdziale artykułu.
Solo i w hybrydowym duecie
AMD zdecydowanie wyprzedziło Intela, jeśli chodzi o wydajność zintegrowanych układów graficznych. Radeon HD 3200 zostawia daleko w tyle układ X3100, znany z platformy Santa Rosa. Przewaga GPU AMD jest na tyle duża, że producent jest pewny, iż utrzyma pozycję lidera także po wprowadzeniu wraz z Monteviną nowego układu graficznego Intela.
Jak już wspomnieliśmy, zintegrowany GPU chipsetu M780G to zmodyfikowana wersja RV610, dostępnego na rynku w postaci samodzielnych kart graficznych Radeon HD 2400. Dla przypomnienia: oferuje on 40 procesorów strumieniowych, pełną obsługę DirectX 10 oraz sprzętowe odtwarzanie filmów HD. Układ uzyskuje około 1800 punktów w 3DMark06.
Ciekawym rozwiązaniem jest Display Cache, przechowująca dane graficzne i pełniąca funkcję pamięci własnej GPU. AMD zapewnia, że lokalny bufor ramki pozwala na odświeżanie wyświetlacza nawet wtedy, gdy procesor i łącze HyperTransport są w stanie oszczędzania energii. Zwiększa to energooszczędność konstrukcji.
Avivo HD radzi sobie z formatami: MPEG-2, H.264 oraz VC-1, w rozdzielczości 1080p, a więc pełnym HD. Opcja ta dostępna jest obecnie jedynie dla użytkowników Windows Vista. Przedstawiciele AMD deklarują, że dzięki sprzętowemu odtwarzaniu materiałów HD Puma zdolna jest do odtworzenia trzygodzinnego filmu HD podczas pracy na baterii. Warto w tym momencie dodać, że wyniki uzyskiwane podczas testów platformy w laboratoriach AMD to nawet 5 godzin pracy na zasilaniu bateryjnym. Należy jednak pamiętać, że producenci notebooków stosują w testach akumulatory o większej pojemności niż w produktach, które trafiają na rynek, więc sklepowa wersja Pumy może radzić sobie w tym wypadku gorzej. Niewiele można zarzucić jakości generowanego obrazu: w teście HD HQV Redeon HD 3200 uzyskał nieco ponad 80 punktów, czyli pięć razy więcej niż Intel X3100.
Jeśli wydajność zintegrowanego GPU bądź też ograniczenie do obsługi DirectX 10 nie satysfakcjonuje użytkownika, może on wybrać komputer z samodzielną kartą graficzną z rodziny HD 3000. AMD ma tutaj trzy linie mobilnych GPU: Radeon HD 3470, 3670 oraz 3870, przy czym każdy kolejny jest niemal idealnie dwukrotnie wydajniejszy w teście 3DMark06. Najsilniejsza oferta AMD uzyskuje nieco poniżej 8000 punktów. Samodzielne karty graficzne obsługują oczywiście DirectX w wersji 10.1.
Zachwalana przez AMD technologia Hybrid CrossFire pozwala na jednoczesne korzystanie z mocy obliczeniowej układu zintegrowanego oraz samodzielnej karty graficznej. Obecnie Radeon HD 3200 może współpracować tylko z kartą graficzną serii HD 3400, trwają prace nad sterownikami umożliwiającymi korzystanie z tej technologii także właścicielom Radeonów HD 3650. AMD obiecuje dwukrotne zwiększenie wydajności graficznej w porównaniu do zintegrowanego GPU.
Dzięki możliwości wyłączania samodzielnej karty graficznej w okresach niewymagających dużej mocy GPU (technologia PowerXpress) AMD deklaruje przedłużenie czasu pracy na baterii w porównaniu do używania tylko samodzielnej karty graficznej nawet do 90 minut. Przełączanie pomiędzy układami graficznymi wykonywane jest programowo przez sterowniki i trwa około 5 sekund.
Każda jednostka GPU zastosowana w notebooku z platformą Puma umożliwia podłączenie dwóch monitorów, więc w wypadku zastosowania tandemu: zintegrowany układ graficzny i samodzielna karta graficzna istnieje możliwość podpięcia nawet czterech ekranów. AMD umożliwia transmitowanie danych wideo poprzez DVI, HDMI oraz DisplayPort.
Czytelnikom, którzy czekają na rozwikłanie zagadki obsługi przez chipset M780G technologii CrossFireX – a więc możliwości współpracy do czterech GPU – spieszymy z wyjaśnieniem. AMD przedstawiło ideę zewnętrznej karty graficznej podłączanej przez interfejs PCI Express 2.0. XGP zasilane jest niezależnie od notebooka, tak więc nie wpływa w żaden sposób na długość pracy na bateriach – chociaż jeśli użytkownik jest w stanie podłączyć XGP do źródła prądu, będzie to mógł zrobić także z komputerem przenośnym. Najważniejsze zaś jest to – o ile informacje pozyskiwane przez nas w pocie czoła nieoficjalnymi kanałami są prawdziwe ;) – że zewnętrzna GPU może współpracować w trybie CrossFireX z samodzielną GPU notebooka!
Początkowo XGP dostępne będą tylko z najsilniejszymi układami graficznymi ATI, Radeonami serii HD 3800. Z czasem można spodziewać się także wprowadzenia do sprzedaży rozwiązań ze słabszymi GPU oraz kart wieloprocesorowych.
Ukłon w stronę przedsiębiorstw
Małe i średnie przedsiębiorstwa mają rozważyć zakup notebooków z Pumą dzięki oferowanym funkcjom zdalnego zarządzania. W odróżnieniu od Intela, który promuje w Centrino Pro zamkniętą technologię vPro, AMD postawiło na otwartość i zdecydowało się na zaimplementowanie obsługi DASH 1.1.
Puma będzie też oferować wiele mechanizmów zabezpieczania danych przechowywanych na komputerze. Oprócz możliwości uwierzytelniania użytkownika poprzez skan biometryczny bądź inteligentną kartę platforma będzie oferować Trusted Computing Platform w wersji 1.2.
AMD obiecuje ponadto warstwę ochrony antywirusowej Enhanced Virus Protection oraz możliwość korzystania ze sprzętowej wirtualizacji.
AMD zdecydowało się skorzystać z układów komunikacji bezprzewodowej firm trzecich, takich jak Atheros, Marvell, Broadcom czy Ralink. Przedstawiciele producenta przekonują, że wyspecjalizowani dostawcy rozwiązań komunikacyjnych są w stanie zaprojektować o wiele wydajniejsze układy, powołując się przy tym na testy porównawcze, w których wybrane przez AMD rozwiązania działały o 40% szybciej od układu Intela.
Co naprawdę nowego?
Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że wyścig w ograniczaniu poboru mocy przez procesory mobilne opiera się na fałszywej przesłance, że jest to element komputera o największym zapotrzebowaniu na energię. Według AMD procesor odpowiada za 8% całego zużycia energii przez notebooka.
Elementem, który pobiera nawet 60% całej energii, jest wyświetlacz. AMD postanowiło poszukać tu oszczędności i opracowało technologię Vari-Bright.
Analizuje ona wyświetlany obraz i w taki sposób dostosowuje natężenie podświetlania matrycy, by zminimalizować wydatek energetyczny, zachowując jednocześnie odpowiednią jakość obrazu. AMD zapewnia, że ludzkie oko nie jest w stanie dostrzec różnic w obrazie w pełni podświetlonym i tym sterowanym przez Vari-Bright. Oszczędność energii może sięgać nawet 30%.
Dla kogo Puma?
Nie ma rozwiązań uniwersalnych – jedna konstrukcja nie nadaje się do wszystkich zastosowań. Mając to na uwadze, AMD kieruje Pumę do segmentów rynkowych mieszczących 80% wszystkich nabywców notebooków. Oczywiście, producent nie rezygnuje z przygotowania kompleksowej oferty, przyjdzie jednak na nią poczekać do następnych premier rozwiązań AMD.
Głównymi odbiorcami komputerów przenośnych zbudowanych z wykorzystaniem Pumy mają być osoby korzystające z multimediów, gracze oraz małe i średnie przedsiębiorstwa. Pierwsze dwie grupy mają skusić funkcje graficzne: Avivo HD, względnie wysoką wydajność zintegrowanego GPU, możliwość taniego zwiększenia mocy graficznej konstrukcji dzięki Hybrid CrossFire oraz modelową ofertę samodzielnych kart graficznych z rodziny HD 3000.
Klientów korporacyjnych ma przyciągnąć bezpieczeństwo, łatwość zarządzania oraz długi czas pracy na bateriach.
Dość ważną kwestią będzie wycena komputerów korzystających z platformy Puma. Według deklaracji AMD najtańsze zestawy będą kosztować około 800 dolarów – należy przy tym pamiętać, że dzięki Radeonowi HD 3200 będą one oferować zdecydowanie większą wydajność graficzną od podobnie wycenianych notebooków z Centrino.
Jak będą wyglądały ceny w polskiej rzeczywistości? Udało nam się dotrzeć do specyfikacji i ceny jednego z notebooków przygotowywanych przez firmę ASUS. Za komputer z procesorem Turion X2 QL60 (1,9 GHz), dyskiem twardym SATA o pojemności 250 GB (5400 obr./min), 3 GB RAM DDR2 667 MHz, ekranem 15,4 cala o rozdzielczości WXGA, kartą Wi-FI 802.11abg, nagrywarką DCD i wbudowaną kamerą oraz modułem Bluetooth, działającym pod kontrolą systemu Vista Home Premium, będzie trzeba zapłacić około 2500 złotych.
Krok poza platformy
Dlaczego Puma nie otrzymała własnej marki? Jak AMD chce rywalizować z Centrino, mając w zanadrzu bezimienną „platformę mobilną AMD następnej generacji”?
Zanim odpowiemy na to pytanie, zauważmy, że Centrino to do tej pory praktycznie jedyna lansowana przez Intela platforma, która przyjęła się na rynku. Kto z przeciętnych klientów słyszał i kojarzy takie nazwy, jak: Viiv, V8, vPro? Także podjęta przez AMD próba wkroczenia na rynek z całościową platformą dla entuzjastów Spider zakończyła się bardzo umiarkowanym sukcesem.
To nie obawa przed porażką jest powodem, dla którego AMD nie zdecydowało się nadać Pumie chwytliwej marketingowej nazwy. Producent konsekwentnie realizuje swoją najnowszą strategię, polegającą na dostarczaniu rozwiązań, a nie wyspecjalizowanych platform.
Notebooki oparte na Pumie będą nosiły oznaczenia: AMD LIVE!, AMD GAME! oraz AMD Business Class. Takie same oznaczenia będzie można spotkać na komputerach stacjonarnych zbudowanych z komponentów AMD.
AMD chwali się, że Puma cieszy się dużym zainteresowaniem ze strony producentów komputerów. W dniu oficjalnej premiery handlowej na rynku ma się pojawić blisko 100 różnych modeli pochodzących od największych producentów.
Dziś mieliśmy okazję zapoznać się z częścią teorii – AMD milczy znacząco w niektórych kwestiach, co wywołuje wrażenie, że trzyma jeszcze w zanadrzu kilka niespodzianek. Jak Puma będzie radzić sobie w praktyce, przekonamy się za kilka tygodni, kiedy minie zakaz publikowania wyników testów – mieliśmy już okazję zapoznać się z notebookami zbudowanymi na platformie AMD przez kilku producentów.
Wygląda na to, że po długim okresie docierania się AMD i ATI i wynikających z tego problemów producentowi zaczyna wreszcie dopisywać szczęście. Już na starcie AMD otrzymało swoisty prezent od Intela, który opóźnił wprowadzenie na rynek Monteviny, tłumacząc to oficjalnie problemami z nieprawidłowo wypełnionymi dokumentami w procesie certyfikacji nowych modułów Wi-Fi. Do sierpnia czar nowości otaczał więc będzie tylko Pumę.