ATI Radeon HD 3650
ATI Radeon HD 3650 (nazwa kodowa: RV635) to jeszcze jeden układ wytwarzany w procesie technologicznym 55 nm. Akcelerator wykorzystuje praktycznie wszystkie ostatnie technologie firmy ATI. Mamy więc do czynienia z pełną obsługą DirectX 10.1 oraz UVD (Unified Video Decoder). Układ natomiast nie obsługuje funkcji Hybrid CrossFire – być może ze względu na zbyt dużą różnicę w wydajności pomiędzy kartą a rozwiązaniami zintegrowanymi na płytach głównych.
Radeon HD 3650 to następca karty Radeon HD 2600 PRO. Bezpośrednio wskazuje na to identyczna liczba jednostek strumieniowych (120 SP), teksturujących (8 TMU) oraz ROP (4 ROP). Wraz ze zmianą technologii wytwarzania zmieniła się również liczba tranzystorów, z których zbudowany jest GPU. W stosunku do HD 2600 PRO zmniejszyła się ona o 12 milionów i wynosi obecnie 378 milionów.
Na karcie referencyjnej zamontowano jednoslotowe chłodzenie. Układ graficzny taktowany jest zegarem 725 MHz. Na akceleratorze montowane będą dwa rodzaje pamięci: DDR2 i DDR3. DDR2 będą działały z częstotliwością 500 MHz (1000 MHz efektywnie), a DDR3 – 800 MHz (1600 MHz efektywnie). Na śledziu umieszczono dwa złącza DVI oraz wyjście telewizyjne.
ATI Radeon HD 3450
ATI Radeon HD 3450 (nazwa kodowa: RV620) to typowy produkt budżetowy, którego głównym zastosowaniem będą konstrukcje multimedialne czy komputery typu SFF (Small Form Factor). Karta oferuje wszystkie funkcje, o których wspominaliśmy przy okazji HD 3650. Oprócz tego obsługuje Hybrid CrossFire, kosztem zwykłej funkcji CrossFire, w której przypadku łączymy ze sobą karty za pomocą specjalnego mostka.
W specyfikacji układu nie zaszły żadne zmiany w stosunku do jego poprzednika, Radeona 2400 PRO. ATI Radeon HD 3450 wykonany jest w procesie technologicznym 55 nm i zbudowany ze 181 milionów tranzystorów. Oprócz tego mamy tutaj 40 jednostek strumieniowych, 4 jednostki teksturujące i 4 jednostki ROP.
W przypadku karty ATI Radeon HD 3450 zastosowano pasywne chłodzenie (niektórzy producenci mogą zastosować chłodzenie z wentylatorem). GPU karty działa z częstotliwością 600 MHz, a pamięci DDR2 (256 MB) są taktowane zegarem 500 MHz (1000 MHz efektywnie). Na śledziu znalazły się złącza: DVI, D-Sub oraz wyjście telewizyjne.
| ATI Radeon HD 3450 | ATI Radeon HD 3650 | ATI Radeon HD 3850 | |
|---|---|---|---|
| Proces technologiczny | 55 nm | 55 nm | 55 nm |
| Liczba tranzystorów | 181 mln | 378 mln | 666 mln |
| Taktowanie GPU | 600 MHz | 725 MHz | 670 MHz |
| Zegar pamięci (rzeczywisty/efektywny) | 500/1000 MHz | 800/1600 MHz - DDR3 500/1000 MHz - DDR2 | 830/1660 MHz |
| Liczba SPU | 40 | 120 | 320 |
| Szerokość szyny pamięci | 64 bitów | 128 bitów | 256 bitów |
| Przepustowość pamięci | 8 GB/s | 25,6 GB/s - DDR3 16 GB/s - DDR2 | 53,1 GB/s |
| Rozmiar pamięci | 512 lub 256 MB | 1024, 512 lub 256 MB | 512 lub 256 MB |
| Obsługa DirectX | 10.1 | 10.1 | 10.1 |
HIS HD 3650 IceQ Turbo 512 MB
Pierwszą kartą, która znalazła się w naszym teście, jest HIS HD 3650 IceQ Turbo 512 MB (a właściwie: HIS HD 3650 IceQ Turbo (Full HD 1080p) HDMI 512MB (128-bit) GDDR3 Dual DL-DVI & TV (HDCP) PCIe). Jak można wywnioskować już z samej nazwy, akcelerator ten powinien cicho działać i dobrze się podkręcać.
Do budowy karty, podobnie jak w przypadku znakomitej większości wersji IceQ (o ile nie wszystkich), wykorzystano niebieską płytkę PCB. Niewielkich rozmiarów jednoslotowe chłodzenie zostało zastąpione znanym i wielokrotnie nagradzanym w różnych kategoriach systemem chłodzenia IceQ pierwszej generacji. Chłodzenie to powinno pozytywnie wpłynąć na temperaturę układu znajdującego się na karcie, możliwości podkręcania jej elementów (GPU, pamięć) oraz głośność działania. Niestety, wadą w tym wypadku może być wielkość chłodzenia IceQ. O ile w kartach rynku high-end chłodzenie dwuslotowe jest do przełknięcia ze względu na konieczność odprowadzenia dużej ilości ciepła, o tyle w konstrukcjach z niższych półek raczej powinno się takich zabiegów unikać. Raczej.
HIS HD 3650 IceQ Turbo 512 MB został wyposażony w 512 MB pamięci DDR3 firmy Samsung o czasie dostępu wynoszącym 1 ns. Kości o podobnej charakterystyce możemy spotkać choćby w dobrze znanym GeForsie 8800 GT. Prezentowany akcelerator to wersja Turbo, czyli z fabrycznie podniesioną częstotliwością zegarów. Układ graficzny działa w tym wypadku z częstotliwością 790 MHz, a pamięci są taktowane zegarem 890 MHz (efektywnie 1780 MHz). Na śledziu karty znajdziemy dwa złącza DVI oraz wyjście telewizyjne.
W opakowaniu oprócz akceleratora firma HIS umieściła instrukcję, płytę ze sterownikami, karteczkę związaną z systemami wideo PAL i NTSC, ulotkę promocyjną dotyczącą gier serii Half-Life 2, mostek CrossFire, przejściówkę DVI -> HDMI oraz przejściówkę DVI -> D-Sub. Jak widać, zabrakło tutaj jakichkolwiek kabli wideo.
Sugerowana przez producenta cena karty HIS HD 3650 IceQ Turbo 512 MB została ustalona na poziomie 269 zł.
HIS HD 3450 Silence 256 MB
Następną kartą graficzną od firmy HIS jest akcelerator z układem ATI Radeon HD 3450. Pełna nazwa produktu to HIS HD 3450 Silence (Full HD 1080p) HDMI 256MB (64bit) DDR2 Dual Link-DVI & TV (HDCP) PCIe. Trzeba przyznać, że producent świetnie sobie radzi w wymyślaniu bardzo długich nazw dla swoich kart. Miejmy nadzieję, że nie gorzej jest w przypadku samych akceleratorów.
Podobnie jak karta z poprzedniej strony, tak i obecnie prezentowana ma PCB w niebieskim kolorze. Sama karta jest niewielkich rozmiarów, szczególnie jeśli chodzi o jej szerokość. Referencyjne chłodzenie zastąpiono w tym wypadku samym radiatorem – stąd w nazwie przyrostek "Silence". Radiator został wykonany z aluminium i w zupełności wystarcza do chłodzenia niezbyt wydajnego układu.
Na karcie HIS HD 3450 Silence zamontowano 256 MB pamięci DDR2 firmy Qimonda o czasie dostępu wynoszącym 2,5 ns, która taktowana jest zegarem 400 MHz (800 MHz efektywnie). GPU działa z częstotliwością 600 MHz. Na śledziu akceleratora umieszczono złącza: DVI, D-Sub oraz wyjście telewizyjne.
W pudełku znajdziemy podobne dodatki jak w przypadku modelu HD 3650 od HIS-a. Jedyna różnica to brak mostka CrossFire, co nie powinno dziwić, ponieważ HD 3450 nie został wyposażony w odpowiednie złącze.
HIS HD 3450 Silence 256 MB wyceniono na 109 zł z VAT.
MSI R3650-T2D512-OC
Ostatnią kartą, którą dołączyliśmy do naszego testu, jest akcelerator firmy MSI, oznaczony jako MSI R3650-T2D512-OC. Sercem produktu jest układ ATI Radeon HD 3650.
Podobnie jak firma HIS, także ten producent zdecydował się zmienić referencyjne chłodzenie na coś ciekawszego. Przynajmniej wizualnie ;-). Zastosowano tutaj aluminiowy radiator, który następnie potraktowano złotawym kolorem, a wewnątrz umieszczono wentylator z przezroczystego plastiku. Całości dopełnia naklejka z atrakcyjną grafiką. Co warte podkreślenia, chłodzenie dalej jest jednoslotowe.
Również taktowania karty firmy MSI odbiegają nieznacznie od ustawień referencyjnych sugerowanych przez ATI. O ile zamontowane na niej 512 MB pamięci DDR3 firmy Qimonda o czasie dostępu wynoszącym 1 ns działa z ustawieniami referencyjnymi, czyli 800 MHz (1600 MHz efektywnie), o tyle wartość taktowania układu graficznego została zwiększona o 25 MHz i wynosi obecnie 750 MHz. Na śledziu umieszczono standardowy zestaw złączy: 2xDVI oraz wyjście telewizyjne.
W opakowaniu znajdziemy jeszcze instrukcję użytkowania, płytę ze sterownikami, kabel S-Video, kabel HDTV, przejściówkę DVI -> D-Sub oraz kabel rozdzielający sygnał z miniDIN na złącze cinch i S-Video.
Karta graficzna MSI R3650-T2D512-OC dostępna jest w cenie 295 zł (z VAT).
Zestaw testowy
Prezentowane karty graficzne przetestowaliśmy na komputerze wyposażonym w procesor Intel Core 2 Extreme X6800 (2,93 GHz), płytę główną Intel D975XBX oraz 2 GB pamięci DDR2 1066 MHz. Poniżej zamieszczamy tabelkę z bardziej szczegółową specyfikacją.
| Model | Dostarczył | |
|---|---|---|
| Procesor: | Intel Core 2 Extreme X6800 (2,93 GHz) | www.intel.pl |
| Płyta główna: | Intel D975XBX | www.intel.pl |
| Pamięci RAM: | Corsair Dominator TWIN2X2048-10000C5DF 2 GB @ 1066 MHz, 5-5-5-15 | www.corsair.com |
| Wentylator: | Scythe Infinity | zenfist.pl |
| Dyski twarde: | Seagate Barracuda 7200.8 400 GB | www.seagate.com |
| Zasilacz: | Yesico SilentCool SC560-AS12CF | www.4max.pl |
| Monitor: | LG L246WH (24", 1920x1200) | www.lge.pl |
Cały zestaw pracował pod kontrolą systemu Windows Vista Ultimate 32-bit. Wszystkie Radeony przetestowaliśmy przy użyciu najnowszych sterowników Catalyst 8.3. Karty NVIDI-i działały pod kontrolą ForceWare 169.32 (GeForce 8800 GS), ForceWare 174.12 (GeForce 9600 GT) i ForceWare 169.28.
We wszystkich grach ustawialiśmy maksymalne opcje dotyczące jakości i szczegółowości grafiki. Dodatkowo włączaliśmy wygładzanie krawędzi 4x i filtrowanie anizotropowe. Jeżeli jakaś gra nie udostępniała możliwości regulacji tych ustawień, wymuszaliśmy je z poziomu sterowników.
3DMark05
W 3DMark05 firmy Futuremark najlepiej z omawianych kart spisuje się oczywiście HIS HD 3650 IceQ Turbo 512 MB. Niestety, gdy porównamy je do reszty kart, to wszystkie prezentowane akceleratory lądują na samym końcu tabeli wyników. Nawet "poczciwy" GeForce 8600 GTS okazuje się za mocny dla HD 3650 (i to w wersji podkręconej). Wydajność Radeona HD 3450 pozostawia dużo do życzenia; 64-bitowa szyna daje się mocno we znaki.
3DMark06
W 3DMark06 sytuacja jest praktycznie identyczna. Jedyna różnica w stosunku do wcześniejszego testu to mniejsze wartości przy poszczególnych słupkach.
Poniżej kilka wyników cząstkowych.
Bioshock
W grze Bioshock oba Radeony HD 3650 poradziły sobie z GeForce'em 8600 GTS – kartą nie pierwszej młodości. HIS Radeon HD 3450 Silent zostaje daleko w tyle. Okrojona architektura nie pozwala mu na zbyt wiele.
F.E.A.R.
W F.E.A.R. wszystkie prezentowane dzisiaj karty z układami ATI Radeon lądują na samym końcu.
Need for Speed: Pro Street
Gra Need for Speed: Pro Street nie służy kartom AMD. W rozdzielczości 1280x1024 Radeony HD 3650 próbują nawiązać walkę z 8600 GTS, ale przy wyższych ustawieniach różnice są większe (zwłaszcza po włączeniu wygładzania krawędzi). Wydajności karty HIS Radeon HD 3450 Silent nie mierzyliśmy, ponieważ w każdym z ustawień "pokaz slajdów" był na tyle uciążliwy, że uniemożliwiał precyzyjny pomiar.
Oblivion
We wszystkich rozdzielczościach (z wygładzaniem krawędzi oraz bez) HD 3650 prowadzą zażartą walkę z 8600 GTS. Co ustawienie, to karty zamieniają się kolejnością. Pozostałe akceleratory są zdecydowanie poza zasięgiem. Radeon HD 3450 na szarym końcu z wydajnością około czterokrotnie mniejszą od karty o jedno oczko wyżej.
Prey
W grze Prey sytuacja przedstawia się bardzo podobnie jak w Need for Speed: Pro Street.
S.T.A.L.K.E.R.
Po raz kolejny prezentowane dzisiaj akceleratory zajmują trzy ostatnie miejsca.
Supreme Commander
W Supreme Commander sytuacja jest niemalże kalką tej z gry Need for Speed: Pro Street. Początkowo HD 3650 wydajnościowo plasuje się bardzo blisko GeForce'a 8600 GTS. Przy innych ustawieniach jest już nieco gorzej.
Call of Juarez Benchmark
Jak wiemy, w Call of Juarez zdecydowanie lepiej czują się karty z układami ATI Radeon. Nie inaczej jest w przypadku przetestowanych kart. Oba HD 3650 z łatwością wyprzedziły GeForce'a 8600 GTS. Jedynie w momencie włączenia wygładzania krawędzi wydajność tych konkurujących ze sobą akceleratorów prawie się zrównuje. Jest to wiadomość warta odnotowania. Oczywiście, rezultaty osiągane przez karty (10–12 FPS) nie pozwalają na płynną rozgrywkę. Chcąc zagrać w CoJ, tak jak w wielu innych tytułach będziemy zmuszeni obniżyć jakość grafiki i wyłączyć niektóre z opcji.
Company of Heroes
W grze Company of Heroes zarówno Radeon HD 3650 od MSI, jak i HIS wygrywa z GeForce'em 8600 GTS w każdej z testowych rozdzielczości. Karta graficzna z układem ATI Radeon HD 3450 jak zwykle na samym końcu stawki.
Crysis
W Crysis podobnie jak w dwóch poprzednich tytułach – HD 3650 przed 8600 GTS.
Gears of War
Gears of War to zażarta walka pomiędzy HD 3650 a 8600 GTS. Jedynie po włączeniu wygładzania krawędzi karta NVIDI-i odskakuje na kilka procent. Wydajność karty HIS HD 3450 Silence jest tak niska, że nie byliśmy w stanie w miarę precyzyjnie jej określić.
Lost Planet: Extreme Condition
W Lost Planet: Extreme Condition, jak wiemy, lepiej wypadają karty producenta z Santa Clara. Nie inaczej jest i tym razem.
Unreal Tournament 3 (demo)
W Unreal Tournament 3 wraz ze wzrostem wymagań stawianych akceleratorom rośnie przewaga GeForce'a 8600 GTS nad prezentowanymi dzisiaj kartami graficznymi.
World in Conflict
Benchmark zaimplementowany w World in Conflict wykazał przewagę kart serii HD 3650 nad GeForce'em 8600 GTS. Na początku wynosi ona zaledwie jedną klatkę na sekundę, by na końcu wzrosnąć do kilku.
Podkręcanie
Obie karty z układem Radeon HD 3650, które testowaliśmy, miały fabrycznie podniesione taktowanie przynajmniej jednego z elementów akceleratora. Referencyjne wartości sugerowane przez ATI to 725/800 MHz (GPU/pamięć). Karta HIS-a ma sporo wyższe ustawienia, z kolei MSI podniósł wartości o 25 MHz jedynie dla układu graficznego. Jeśli chodzi o Radeona HD 3450 od HIS-a, także jego ustawienia nie odpowiadają do końca zaleceniom producenta. Pasywne chłodzenie sugeruje, że producent mógł obniżyć taktowanie GPU, jednak jak się okazuje, z niższymi częstotliwościami działa nie układ graficzny, a zamontowane na karcie pamięci. Oczywiście, wszystkie karty spróbowaliśmy dodatkowo podkręcić. Efekty tych prób i to, jak się przełożyły na rezultaty osiągane w testach, pokazujemy poniżej.
Zacznijmy od najsłabszej z prezentowanych kart. Standardowo karta działa z częstotliwościami 600/400 MHz (GPU/pamięci). Taktowanie GPU udało się nam podnieść do wartości 675 MHz, co daje wzrost o 12,5%. Jeśli chodzi o pamięci, to karta działała stabilnie aż do częstotliwości 468 MHz (936 MHz efektywnie), co oznacza przyrost o 17%. Nie jest to rewelacyjny wynik, jeśli wziąć pod uwagę, że karta referencyjna ma taktowanie pamięci na poziomie 500 MHz.
Drugi z produktów firmy HIS już fabrycznie jest mocno podkręcony. Nasze zabiegi pozwoliły karcie na stabilne działanie przy taktowaniach 837 MHz dla GPU i 999 MHz (1998 MHz efektywnie) dla pamięci. Oznacza to podwyższenie taktowania elementów o odpowiednio 6 i 12%.
Karta od MSI pozwoliła jedynie na podniesienie taktowania pamięci do 825 MHz (1650 MHz efektywnie). To wzrost o zaledwie 3% w stosunku do ustawień fabrycznych.
Mała uwaga. Przy podkręcaniu karty MSI R3650-T2D512-OC skończył nam się zakres suwaków w zakładce ATI OverDrive. Niestety, próby zwiększenia częstotliwości zewnętrznymi programami (ATITool, PowerStrip, Riva Tuner) zakończyły się niepowodzeniem. Nie pomogła nawet najnowsza wersja programu RivaTuner 2.08, która pojawiła się już po zakończeniu głównych testów.
Pobór mocy
Pobór mocy zmierzyliśmy miernikiem wpiętym między gniazdko sieciowe i przewód zasilający komputera. Oczywiście, w ten sposób mierzymy pobór mocy całego zestawu (bez monitora), a nie samej karty graficznej. Osiągnięty w ten sposób wynik można porównać z rezultatami osiąganymi przy okazji testowania innych kart.
Pomiary przeprowadziliśmy w trybie spoczynku (pulpit Windows, 15 minut od włączenia komputera) oraz pod obciążeniem, czyli uruchamiając trzykrotnie test Firefly Forest z programu 3DMark06.
Co zaskakujące, Radeon HD 3450 nie okazał się najmniej prądożerną kartą w zestawieniu. Mniej watów pobierał zestaw z zainstalowanym GeForce'em 9600 GT oraz podkręconym 8800 GS od ASUS-a.
Jednak pod obciążeniem najmniejsza wartość na mierniku pojawiła się, gdy w komputerze zainstalowany był Radeon HD 3450. W tym wypadku cały zestaw pobierał 169 W – to blisko 20 W mniej niż następny w zestawieniu GeForce 8600 GTS.
Temperatura
Temperaturę zmierzyliśmy termometrem na podczerwień. Punktem pomiaru był tył kart na wysokości procesorów graficznych. Oprócz tego sprawdziliśmy, jakie wyniki pokazują sterowniki do kart (ATI Overdrive i nTune).
Spośród prezentowanych kart najlepiej radzi sobie akcelerator od MSI. Temperatura, jaką w spoczynku osiągała druga karta z układem Radeon HD 3650, stawia ją tuż obok HD 3850 i pasywnego HD 3450.
Podsumowanie
ATI Radeon HD 3650 i ATI Radeon HD 3450 to następcy poprzedniej generacji kart kierowanych na rynek "mainstream" – HD 2600 PRO i HD 2400 PRO. W architekturze układu zaszła jedna znacząca zmiana, zastosowano mianowicie proces technologiczny 55 nm. Oczywiście, karty obsługują także m.in. DirectX 10.1, ale na razie jest to cecha zupełnie zbędna, gdyż na rynku nie ma gier korzystających z tego API i tak naprawdę nie wiadomo, czy kiedykolwiek się pojawią.
Przeprowadzone przez nas testy wydajności dowodzą, że żadnej z kart nie można określić mianem demona szybkości. Spośród tytułów korzystających z DirectX 10 jedynie w grze Unreal Tournament 3 karta graficzna Radeon HD 3650 uzyskuje wynik pozwalający na komfortową rozgrywkę. W grach korzystających ze starszego API nie jest wcale lepiej. W większości wypadków wydajność znajduje się na granicy płynności, co podczas grania na pewno będzie owocować widocznymi chwilowymi spadkami liczby klatek wyświetlanych w ciągu sekundy. Jeżeli szukacie karty, na której można pograć w większą liczbę tytułów, to zdecydowanie lepszym wyborem będzie Radeon HD 3850 lub GeForce 9600 GT. Chyba, że nie zależy nam na jakości wyświetlanego obrazu. Wtedy wystarczy zmienić ustawienia na mniej rygorystyczne, by uzyskać w miarę zadowalającą płynność.
Radeon HD 3450 to zupełnie osobna kwestia. Karta została zaprojektowana nie z myślą o biciu rekordów wydajności w grach, a po to, by zaoferować jak najwięcej opcji multimedialnych. Stąd możliwość odtwarzania materiałów wysokiej rozdzielczości w jakości Full HD (1080p). Do tego dochodzą niewielkie wymiary, pasywne chłodzenie, stosunkowo niska cena i możliwość działania w systemie Hybrid CrossFire. Wszystko to sprawia, że Radeon HD 3450 jest interesującą propozycją dla osób budujących centra multimedialne.
Do testów dostarczył: HIS
Cena w dniu publikacji (z VAT): 269 złotych
Do testów dostarczył: HIS
Cena w dniu publikacji (z VAT): 109 złotych
Do testów dostarczył: MSI
Cena w dniu publikacji (z VAT): 295 złotych