Pentagram Freezone XC - chłodzenie dla kart graficznych

czegoś równie ciekawego na karty graficzne. W końcu najnowsze modele kart z układami ATI i

NVIDIA produkują tyle ciepła, co średniej klasy procesory. I stało się, na

rynek wchodzi seria coolerów przeznaczonych właśnie na karty graficzne. W

niniejszym artykule sprawdziliśmy, na co stać nowe wynalazki spod znaku

Pentagramu. A stać je na wiele!

Nie ma co ukrywać i udawać zdziwienia. Coolery Pentagram Freezone zawsze

utożsamiane były z droższymi produktami firmy Zalman. Ta sama technologia

wykonania, podobne dodatki, jedynie jakość nieco niższa i tym samym

atrakcyjna cena. Gdy na początku tego roku Zalman wypuścił serię coolerów VF700, przeznaczoną dla kart graficznych, entuzjaści

rozwiązań chłodzących już spekulowali, kiedy nadejdzie podobne rozwiązanie

marki Pentagram. No i nadeszło. Nowe coolery Pentagram Freezone, oznaczone

symbolem XC, a przeznaczone na karty graficzne pojawiły się w trzech

wersjach:

• XC-80 Cu
• XC-80 AlCu
• XC-80 Al

Konstrukcja radiatorów w każdym przypadku jest taka sama. Różnią się one jedynie

materiałem i dodatkami. Specyfikację przedstawiamy w poniższej tabelce.

Droższe modele "Cu" oraz "AlCu" mają takie samo wyposażenie i wentylatory. W

wersji najtańszej nie ma radiatorków na pamięci, a wentylator posiada tylko

ślizgowe łożysko. Wszystkie natomiast są podobnie zapakowane.

Opakowanie stanowi plastikowy blister, w każdym przypadku takich samych

rozmiarów. Różnice są jedynie w kolorze oraz oczywiście w zawartości.

Podstawowy zestaw dodatków, obecny we wszystkich wersjach obejmuje elementy

montażowe, pastę termoprzewodzącą, regulator obrotów, instrukcję montażu

oraz specjalną przejściówkę, która umożliwia podłączenie czterech

wentylatorów z wtyczkami 3-pin, z których dwa będą pracować na napięciu 5V.

Bardzo pożyteczny dodatek.

W wersji miedzianej i miedziano-aluminiowej dostajemy także osiem małych

radiatorów na kości pamięci BGA. Na ich spodzie znajduje się taśma

termoprzewodząca.

Radiatorki są bardzo małe, mają zaledwie 6 mm wysokości. Takie rozmiary nie

gwarantują zbyt efektywnej pracy pasywnej, jednak maleństwa całkiem dobrze

spełnią swoją rolę przy nadmuchu z wentylatora umieszczonego w radiatorze.

Porównanie do "pierwowzoru"

Jak już wspomnieliśmy, nowe Pentagramy Freezone z serii XC przypominają

zalmanowski odpowiednik, czyli model VF700. Wentylatory użyte w Pentagramach

są całkowicie przezroczyste i mają 9 łopatek. Radiator posiada pofalowane

żeberka, zupełnie jak w modelach przeznaczonych na CPU. Jest ich też tyle

samo - 60 sztuk.

Pewną "konstrukcyjną" ciekawostką jest forma żeberek w modelach Freezone. Jak widać na powyższym zdjęciu, ich zakończenie ma kształ litery "C", dzięki

temu "górnemu daszkowi" (wybaczcie to obrazowe słownictwo, ale nie wiem jak

to fachowo nazwać ;-) radiator zyskuje tylko na masie. Na wydajność nie ma to

żadnego mierzalnego wpływu. Konstrukcja Pentagrama jest również nieco wyższa.

Dzięki temu tracimy nie jeden, jak w przypadku Zalmana, a dwa sloty

znajdujące się bezośrednio pod złączem dla karty graficznej. Właściwie, to

można zainstalować kartę w tym drugim slocie, tyle że żeberka radiatora będą

dotykały jej laminatu. Jest to sytuacja niedopuszczalna, ponieważ zarówno

aluminium jak i miedź dobrze przewodzą prąd, zatem mogą spodować zwarcie.

Jeśli ktoś bardzo się uprze, może wykorzystać drugi slot PCI/PCI-E zakładając

kawałek materiału izolującego (folia, papier), ale jest to dość prowizoryczne

rozwiązanie. Tak czy inaczej, dyskwalifikuje to coolery Pentagrama jako

chłodzenie dla zestawu SLI lub CrossFire. Szkoda. Te dwie dziwne sprawy to w

zasadzie jedyne, na co można narzekać. Niemniej występują i mogą przeszkadzać

w określonych sytuacjach.

Dolne żeberka radiatora, czyli te, które znajdą się bliżej slotu, są bardzo

małe, w zasadzie można je uznać za przedłużenie podstawy. W przypadku

Zalmana są one nieco wyciągnięte do góry, zatem w teorii odprowadzą więcej

ciepła.

Podstawa, co mile zaskakuje, jest bardzo gładka i płaska. Zdecydowanie lepsza

niż w odpowiednikach przeznaczonych na CPU. Nie pokusiłbym się już o żadne

szlifowanie czy polerowanie.

Różnice w stosunku do "pierwowzoru" widzieliśmy. Na pierwszy rzut oka

Freezone XC nieco odstaje, ale nie uprzedzajmy faktów ;-)

Opis i zdjęcia konstrukcji

Miedziany radiator całkiem nieźle się prezentuje, bardzo gładka powierzchnia

łopatek wentylatora wróży mniejsze szumy, a sam kabelek poprowadzony jest w

przezroczystej osłonce.

Żeberka radiatora podniesione są na tyle, aby nie kolidować z żadnymi

elementami na laminacie karty graficznej (głównie chodzi o kondensatory).

Miedziana wersja już się pewnie wszystkim opatrzyła, omówimy teraz aluminiową

;-)

Jak już wspomnieliśmy, konstrukcja radiatora w każdym przypadku jest taka

sama. Aluminiowa wersja jest jednak znacznie lżejsza... no i tańsza.

Podstawa również bez zarzutu. W tym przypadku trudno rozróżnić, gdzie kończą

się bloki ściskające, a zaczynają aluminiowe żeberka.

Patrząc jednak od góry, wątpliwości już nie ma. Część radiatora z mniejszymi

żeberkami jest naprawdę uboga. Szkoda, że radiatory nie mają chociaż

symbolicznie rozbudowanych żeberek, tak jak w przypadku Zalmana. Z drugiej

jednak strony należy pamiętać o cenie - a na czymś trzeba ciąć koszty.

Chętnie jednak zobaczyłbym nadmiarowy materiał (wspomniany "górny daszek"

litery "C") z rozbudowanej części, właśnie w tym miejscu.

Wersja miedziano aluminiowa w środkowej części posiada 22 żeberka wykonane z

lepszego materiału. Jest to pewien kompromis pomiędzy wydajnością a masą i

ceną (miedź jest droższym surowcem). Radiator jest bardzo lekki, a

jednocześnie posiada miedź w centrum, tam gdzie znajduje się gorący rdzeń

karty graficznej.

Zanim zaczniemy montaż, warto wspomnieć o miłym dodatku dla miłośników

tuningu. Wentylatorki zastosowane w Pentagramach świecą. W modelach "Cu" oraz

"AlCu" jest to kolor czerwony - pasuje do "ognistej miedzi" oraz czerwonych

radiatorków.

Wersja aluminiowa wieje chłodem (w przenośni oczywiście) zatem jest

podświetlona na niebiesko.

Wentylatorki podświetlane są przez cztery diody, zasilane z tej samej linii

co wentylator. Jeśli zatem obniżymy obroty wentylatora (obojętnie czy

kontrolerkiem, czy za pomocą przejściówki na 5V) diody również nieco

przygasną. Nadal jednak będą świecić dość wyraźnym światłem.

Platforma testowa i montaż

Co nieco o wyglądzie i konstrukcji już wiemy. Pora zacząć montaż. Do przetestowania coolerów posłużyła nam następująca platforma testowa:

Karta GeForce 6800 dość mocno się grzeje. Ciepła zdecydowanie wystarczy, aby

coolerki pokazały, na co je stać.

Do montażu Pentagramów potrzeba niewiele. Wymagana jest tylko płytka

stabilizująca na rewers karty (to czarne z kółkiem w środku), dwie śruby i

dwie nakrętki. W komplecie są jeszcze gumowe podkładki, jednak nie znalazłem

dla nich żadnego zastosowania, instrukcja również milczy na ten temat. Takie

gumowe podkładki używane były do montażu coolerów Zalmana, podejrzewam zatem,

że jest to spuścizna po tych właśnie modelach.

Instalacja nie jest zbyt skomplikowana. Po wyczyszczeniu procesora karty z

wszelkich past, gum, klejów czy innych wynalazków, smarujemy go na nowo i

przykładamy radiator, tak aby mniej więcej zapinka znalazła się na linii

otworów. Następnie wkładamy śruby łączące zapinkę ...

... i płytkę stabilizującą na rewersie karty. Środek płytki (czarne kółko)

wyłożone jest twardą gąbką, która w miarę dokręcania śrub, dociska do karty

graficznej. Dzięki temu laminat nie będzie się tak bardzo wyginał. Podobne

rozwiązanie stosowane jest chociażby w płytach dla procesorów Athlon 64 - tam

również po przeciwnej stronie podstawki znajduje sie płytka (ale już bez

gąbki).

Przykręcamy palcami nakrętki i gotowe. Niestety będzie kilka słów krytyki.

Aby całość założyć szybko i zgrabnie, trzeba mieć zręczne palce, ponieważ

musimy trzymać naraz sporo elementów, które chcą odpaść. Niemniej każdy

powinien sobie z tym poradzić. Druga rzecz, to brak ograniczenia podczas

dokręcania nakrętek. Jeśli ktoś ma "parę" w rękach i zechce kręcić do oporu,

prawdopodobnie uszkodzi zapinkę. Do montażu zatem trzeba też odrobinki

zdrowego rozsądku.Proces instalacji (nie uwzględniając demontażu oryginalnego

chłodzenia) zajmuje jakieś 2 minuty.

Efekt końcowy jest całkiem przyzwoity. Zrezygnowaliśmy z montażu radiatorków

na pamięci, ponieważ ciężko ocenić ich działanie w miarodajny sposób, ciężko

również byłoby je oderwać po dokładnym montażu. Instalacja pozostałych modeli

przebiegała w identyczny sposób. Pora zatem na testy.

Testy

Do rozgrzania karty graficznej posłużył program 3DMark03. Renderowane były

dema nr 2 i 3 (Battle of Proxycon i Troll's Lair), które po krótkich testach

okazały się najbardziej męczące dla karty. Aplikacja działała oczywiście w

pętli. Za odczyt temperatur odpowiedzialny był program SpeedFan w wersji

4.22. Po ustabilizowaniu temperatur nagrywane było kilkaset wyników, które

generowały średnią temperaturę procesora karty. Aby mieć dobry punkt

odniesienia, przetestowaliśmy również "pierwowzór", czyli Zalmana VF700-Cu.

Wszystkie coolery pracowały w zamkniętej, wentylowanej obudowie. Za

wentylację obudowy posłużył wolnoobrotowy wentylator GlacialTech SilentBlade

120 mm (950 obr/min, 37 CFM). Temperatura powietrza w pomieszczeniu wynosiła

25°C. Spójrzmy na wyniki coolerów pracujących na napięciu 12 V - czyli na

pełnych obrotach.

Owszem, dobrze widzicie, nie zaszła pomyłka. Freezone XC-80 Cu uzyskał lepszy

wynik niż Zalman VF700-Cu. Testy powtarzaliśmy kilkakrotnie, za każdym razem

z podobnym skutkiem. Modele XC-80 AlCu oraz XC-80 Al zgodnie z oczekiwaniami.

Aluminium zastosowane w ich radiatorach nie odprowadza ciepła już tak szybko,

jak miedź - stąd też nieco gorsze wyniki.

W kwestii hałasu, to wszystkie testowane modele brzmiały tak samo, zatem nie

użyliśmy kolorków do oznaczenia hałasu, tak jak to zwykle robimy. Pracując na

pełnych obrotach, wentylatory nie są głośne. Słychać szum i daleko im do

"niesłyszalności", ale podejrzewam, że zarówno ATI, jak i NVIDIA chciałyby, aby

ich boxowe "suszarki" w najszybszych modelach emitowały tyle hałasu. Dla

wyciszonej maszyny jest to nadal zbyt głośno, jednak w standardowym pececie

taki szum zginie lub będzie ledwo słyszalny. Generalnie poziom hałasu należy

uznać za względnie niski. Podłączamy zatem wentylatory do gniazdka 5V, hałas

maleje, temperatura rośnie...

Dodatkowe kilka stopni na procesorze się pojawiło, jednak kolejność znów taka

sama. Zalman delikatnie za wersją XC-80 Cu, a za nim słabsze modele

Pentagramów. Najgorszy wynik nieco przekraczający granicę 60 stopni nadal nie

jest zły... zwłaszcza, że nic nie słychać. Wszystkie coolery są niesłyszalne

i z pewnością nadałyby się nawet do ultracichej maszyny. Obroty wentylatorów

Freezone, zamiast deklarowanych "1350" oscylowały w okolicy 1500-1700. Jednak

skoro były praktycznie niesłyszalne, trudno to brać za jakąś wadę.

Słyszalnych różnic pomiędzy łożyskami kulkowymi droższych wersji a ślizgowym

zastosowanym w najtańszym modelu również nie było. Dość ciekawie natomiast

wyglądała niebieska poświata na niebieskiej karcie oraz niebieskiej

płycie.

No dobra, zapewne większość czytelników domaga się wyjaśnień, dlaczego Zalman

nie dość, że nie wykazał znacznej przewagi, to jeszcze przegrał. Powód jest

dość prozaiczny - zapinka. Ta zastosowana w Zalmanie jest dość miękka i

użytkownik nie ma wpływu na stopień docisku, dokręca po prostu śruby do końca

i tyle. Modele Freezone z uwagi na brak takiego ograniczenia, pozwalają na

lepsze dokręcenie, a tym samym kontakt podstawy radiatora z powierzchnią

procesora na karcie. Gdyby do montażu Zalmana użyć zapinki i śrub

dostarczonych z coolerami Pentagram, wyniki byłyby w normie. Niemniej, nie

jest to sytuacja obrazująca rzeczywiste zachowanie coolera, zatem nie

będziemy prezentować konkretnych wyników.

Podsumowanie

Nowe coolery Pentagram Freezone XC, przeznaczone na karty graficzne

pozytywnie zaskakują. Z wyglądu nie są tak wypieszczone jak Zalman, jednak

świetnie działają i są bardzo konkurencyjne cenowo. Na duży plus zasługuje

bogate wyposażenie, czyli radiatorki na pamięci, kontroler obrotów, którym

płynnie możemy regulować prędkość wentylatorów oraz przejściówka, dzięki

której bez problemu podłączymy dwa wentylatory na 5 V oraz dwa na 12 V. To

wszystko jak zwykle w przypadku coolerów Pentagram za rozsądną cenę.

Również entuzjaści tuningu komputerowego nie będą zawiedzeni. Kolorowe

podświetlenie daje całkiem miły efekt, a jeśli ktoś tego nie lubi, to

wystarczy, że zamknie obudowę.

Nowa seria Freezone nie jest jednak idealna. Głównie chodzi mi tu o zbyt dużą

wysokość radiatorów, przez co tracimy drugi (licząc od strony slotu

zajmowanego przez kartę graficzną) slot PCI/PCI-E. Jakkolwiek montaż karty w

tym slocie jest możliwy, to należy liczyć się z tym, że blaszki radiatora

będą się o nią opierać. Coolery powinny być albo jeszcze wyższe, aby

całkowicie uniemożliwić montaż w tym slocie, albo ciut niższe, aby

wyeliminować wszelkie problemy. Z drugiej strony zdecydowana większość

użytkowników nie zamontowałaby niczego zaraz pod kartą graficzną - utrudnia to

chłodzenie i tym samym powoduje wzrost temperatur. No chyba, że komuś

brakuje slotów na płycie - wtedy jest problem.

Dla przeciętnego użytkownika, któremu nie są potrzebne żadne karty rozszerzeń

(ponieważ wszystko czego potrzebuje jest zintegrowane z płytą), Freezone XC

to bardzo dobra seria coolerów, oferująca znakomite parametry chłodzenia. Miedziana

wersja jest w tej chwili jednym z najwydajniejszych rozwiązań chłodzących dla

kart graficznych i z pewnością zadowoli wszystkich overclockerów. Z

powodzeniem można nią zastąpić "boxowe" suszarki i cieszyć się błogą ciszą.

Mimo że nowe coolery marki Pentagram nie są idealne, to zdecydowanie są bardzo ciekawymi i wartymi uwagi produktami. Cechuje je bardzo dobra wydajność i kultura pracy. Zaletą jest też niezbyt skomplikowany montaż oraz bogate wyposażenie i uniwersalność. Dzięki wprowadzeniu trzech różnych wersji, użytkownik może wybrać najbardziej odpowiadający mu model. Wszystkie te fakty wpłynęły na to, że zdecydowaliśmy się przyznać coolerom Pentagram XC nasz znaczek jakości - Rekomendacja PCLab.pl.

Zalety

• Bogate i użyteczne wyposażenie
• Cicha praca
• Doskonała wydajność
• Przystosowanie do "tuningu" ;-) (wbudowane diody)
• Prosta instalacja
• Rozsądna cena

Wady

• Zbyt duża wysokość radiatora może sprawiać problemy przy stosowaniu wielu kart rozszerzeń

Sprzęt do testów dostarczyła firma: Multimedia Vision

www.mmv.pl

Proponowane ceny poszczególnych modeli: Pentagram Freezone XC-80 Cu - 95 zł Pentagram Freezone XC-80 AlCu - 69 zł Pentagram Freezone XC-80 Al - 49 zł