Dysk twardy to integralna część każdego współczesnego komputera. Urządzenie to służy nie tylko do zapisywania danych użytkownika, jest także wykorzystywane do przechowywania informacji generowanych przez sam system operacyjny i zainstalowane w nim aplikacje. Praktycznie każda czynność, jaką wykonujemy na komputerze, znajduje odzwierciedlenie w zapisach danych na nośniku: wysłanie e-maila, odwiedzenie jakiejś strony internetowej – wszystko pozostawia ślady. Wiele współczesnych programów (nawet tak popularne przeglądarki internetowe) zapewnia funkcje „ochrony prywatności”, które w znacznym stopniu polegają na możliwości automatycznego usunięcia z dysku śladów po działaniach użytkownika.
Warto jednak pamiętać o tym, że zazwyczaj czyszczenie historii przeglądarki nie usuwa fizycznie danych z nośnika. Podobnie jest ze zwykłymi plikami i folderami, którymi manipulujemy podczas codziennej pracy na komputerze. Funkcje pozwalające skasować niepotrzebny plik są wbudowane w każdy system operacyjny, jednak ich działanie nie powoduje trwałego usunięcia danych. Wyrzucenie takiego pliku z dysku skutkuje jedynie zabraniem reprezentującej go ikonki sprzed oczu użytkownika, a zawartość pozostaje na dysku i każda osoba o odpowiedniej wiedzy technicznej i wyposażona w odpowiednie oprogramowanie może łatwo ją odzyskać.
Obowiązkowe czyszczenie danych
Skuteczne usuwanie danych to nie kaprys, lecz działanie, które należy podejmować w wielu sytuacjach, takich jak sprzedaż dysku, utylizacja komputera, zmiana jego użytkownika czy przekazanie go do serwisu. Jeszcze raz podkreślamy: usunięcie danych z wykorzystaniem standardowych procedur systemowych (np. użycie klawisza Delete), a nawet zlikwidowanie partycji dyskowej i sformatowanie dysku, nie daje gwarancji, że bezpowrotnie znikną. Rozwiązaniem jest zastosowanie specjalistycznych programów. Użytkownik ma tutaj do wyboru naprawdę wiele różnego typu narzędzi, zarówno bezpłatnych, jak i komercyjnych. Niektóre z nich zostały stworzone wyłącznie do skutecznego wymazywania danych, w innych funkcja „niszczarki plików” jest jedną z wielu.
Bezpowrotne kasowanie danych, w przypadku indywidualnych użytkowników często postrzegane jako dobrowolna ochrona przed przedostaniem się poufnych informacji w ręce osób nieuprawnionych, dla firm oraz instytucji oznacza obowiązek ustawowy, nakładany m.in. przez Ustawę o ochronie danych osobowych oraz Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych (Dz.U. 2004 r. nr 100, poz. 1024).
Jednym z najpopularniejszych bezpłatnych programów przeznaczonych do trwałego usuwania danych jest Eraser. Umożliwia kasowanie plików i folderów za pomocą jednego z kilkunastu wbudowanych w niego algorytmów. Korzysta z metod zgodnych ze standardami bezpieczeństwa stosowanymi m.in. w amerykańskim departamencie obrony, amerykańskich siłach powietrznych, a także armii niemieckiej, brytyjskiej i rosyjskiej.
Z jego obsługą powinien sobie poradzić każdy średnio zaawansowany użytkownik komputera. Po zainstalowaniu Erasera w systemie Windows można go uruchomić w tradycyjny sposób, klikając skrót w menu Start. Inny sposób to wywołanie funkcji kasowania zawartości z menu kontekstowego Eksploratora Windows po wskazaniu pliku lub folderu. Ponieważ dokładne usunięcie dużych ilości danych trwa długo, przydatną funkcją jest wbudowany harmonogram zadań. Można szczegółowo zaplanować czyszczenie wybranych plików i folderów, ustawiając godzinę jego rozpoczęcia. Dodatkową zaletą tego programu jest funkcja dokładnego kasowania wolnej przestrzeni dyskowej, na której podczas zwykłego korzystania z komputera zawsze znajdują się pozostałości po plikach „usuniętych” za pomocą tradycyjnych funkcji systemu operacyjnego.
Bezpłatne alternatywne opcje
Eraser jest popularnym i skutecznym programem, jednak niektórym jego obsługa może wydać się zbyt skomplikowana. Usuwanie folderów i plików nie powinno być czynnością wymagającą studiowania dokumentacji. Innym, mniej złożonym narzędziem tego typu jest File Shredder 2.0.
Za pomocą tego programu można trwale usunąć pliki z dowolnego zapisywalnego nośnika widocznego w systemie Windows. Oprócz dysku twardego może to być karta pamięci czy flashdysk USB. File Shredder 2.0 oferuje podobne funkcje co wcześniej opisany Eraser, ale osobom przyzwyczajonym do standardowego Eksploratora Windows może wydać się prostszy w obsłudze. Program zarówno bezpiecznie usunie istniejące pliki i foldery wskazane przez użytkownika, jak i pozwoli zamazać pozostałości po danych w wolnej przestrzeni dysku. Integruje się z menu kontekstowym systemowego menedżera plików, dzięki czemu bezpieczne skasowanie zawartości wymaga jedynie kliknięcia wybranego obiektu prawym przyciskiem myszki, a następnie zaznaczenia odpowiedniej pozycji z pojawiającego się menu. File Shredder 2.0 udostępnia nieco mniejszą liczbę algorytmów, ale i on zapewnia standard stosowany przez amerykański Departament Obrony czy uznany w świecie kryptologii algorytm Gutmanna.
Użytkowników przyzwyczajonych do korzystania z systemowego kosza można zachęcić do bezpieczniejszego usuwania danych za pomocą programu Freeraser 1.0. Oferuje on tylko dwa algorytmy (Gutmanna oraz standard amerykańskiego Departamentu Obrony), za to pozwala wybrać poziom bezpieczeństwa przez określenie jednego z trzech trybów działania. W trybie Fast kasuje dane najszybciej, jednak istnieje teoretyczna możliwość odzyskania ich za pomocą zaawansowanych metod laboratoryjnych. Pozostałe tryby: Forced oraz Ultimate, charakteryzują się większą liczbą przebiegów danego algorytmu (dane są nadpisywane wielokrotnie), co wydłuża proces niszczenia plików, ale praktycznie uniemożliwia ich odzyskanie. Tym, co wyróżnia Freerasera, jest nietypowy interfejs użytkownika. Po zainstalowaniu programu na pulpicie Windows pojawia się duża ikona kosza Freerasera.
UltraShredder to następny bezpłatny program, banalnie prosty w obsłudze. Po jego uruchomieniu wystarczy przeciągać pliki nad otwarte okno programu, co spowoduje zapoczątkowanie procedury dokładnego ich kasowania. Program ma pewne ograniczenia: nie pozwala usuwać folderów, tylko pliki. Z drugiej strony nie wymaga instalacji. Po pobraniu programu z internetu wystarczy go po prostu uruchomić. Może być również przenoszony na flashdysku USB, co pozwala usuwać dane z komputerów, na których ma się ograniczone uprawnienia do instalowania nowych programów.
Niezależnie od systemu
Wszystkie dotychczas opisane narzędzia wymagają działającego systemu operacyjnego. Zupełnie inaczej działa narzędzie Darik’s Boot and Nuke (DBAN). Jest to program dostarczany w formie płyty startowej, z której uruchamiany jest komputer.
Aplikacja nie wymaga żadnego systemu operacyjnego, ponieważ środowisko uruchomieniowe jest z nią zintegrowane. To czyni z DBAN-a znakomite narzędzie do utylizacji danych lub pozostałości po plikach na dyskach komputerów, na których nie ma już sprawnego systemu. Jego brak bądź uszkodzenie uniemożliwiałyby zastosowanie narzędzi do usuwania danych, tymczasem dzięki płytce startowej zawierającej DBAN można skutecznie wymazywać całe dyski twarde. Program jest rozpowszechniany bezpłatnie w formie pliku-obrazu płyty startowej w standardowym formacie ISO. Pod względem oferowanych algorytmów nie odstaje od pozostałych przedstawionych w artykule. Użytkownik ma do wyboru zarówno bardzo bezpieczny (ale i długotrwały) tryb korzystający z algorytmu Gutmanna, jak też inne metody, mniej czasochłonne (ale i mniej bezpieczne). DBAN może się wydawać trudniejszy w obsłudze ze względu na brak graficznego interfejsu użytkownika, jednak to pozory. Wszystkie funkcje są czytelnie opisane, a ich wybór sprowadza się do wciskania klawiszy z literami odpowiadającymi poszczególnym pozycjom w menu.
Narzędzia komercyjne
Warto również wspomnieć o ofercie komercyjnej. Proponujemy dwa tego typu programy: Acronis Drive Cleanser oraz Iolo DriveScrubber.
Pierwszy jest przeznaczony do uruchamiania w systemie Windows. Pozwala usuwać nie tyle wybrane pliki czy foldery, lecz dane z całych dysków twardych i partycji. Jego zaletą jest to, że rozpoznaje dyski sformatowane z wykorzystaniem różnych systemów plików. W praktyce oznacza to, że jest możliwe skuteczne usunięcie danych z dysku z Linuksem, choć ten sam nośnik nie jest widoczny dla użytkownika w Windows. Oczywiście, program oferuje bogaty zestaw algorytmów bezpiecznego usuwania danych, a oprócz tego – co wyróżnia go na tle innych rozwiązań – pozwala określać własne.
Drugi z komercyjnych programów, Iolo DriveScrubber, również jest przeznaczony do wymazywania zawartości całych dysków twardych z wykorzystaniem wielu algorytmów. Użytkownik może także wybrać funkcję czyszczenia pustej przestrzeni na dysku, co pozwala zachować wszystkie istniejące pliki i foldery, ale bezpowrotnie usuwa pozostałości po wcześniej skasowanych plikach.
Niszczarki jako dodatek
Zanim skorzysta się z wyspecjalizowanych narzędzi do skutecznego wymazywania danych z dysków twardych i innych zapisywalnych nośników, warto upewnić się, czy w funkcje „niszczarki plików” nie są wyposażone aplikacje już zainstalowane na danym komputerze. Wiele pakietów ochronnych typu Internet Security oprócz funkcji antywirusowych i ochrony przed atakami internetowymi oferuje szyfrowanie albo właśnie skuteczne niszczenie wybranych plików i folderów. Przykładami pakietów z wbudowaną funkcją usuwania plików są: BitDefender Total Security 2011, Panda Global Protection 2011 oraz McAfee Total Protection 2011.
Również wszelkiego typu narzędzia do zarządzania dyskami twardymi, dzielenia ich na partycje itp. często są wyposażane w takie funkcje. Wspominaliśmy o programie Acronis Drive Cleanser. Jest on również dostępny jako składnik innego komercyjnego narzędzia: pakietu do zarządzania kopiami zapasowymi oraz obrazami dysków Acronis True Image Home 2011.
Pakiet ten oprócz modułu Drive Cleanser, pozwalającego usunąć dane z całego dysku, zawiera moduł File Shredder – niszczarkę wskazanych przez użytkownika plików i folderów.
Jeżeli wielokrotne nadpisanie danych losowymi wartościami i wyrafinowane algorytmy ich usuwania kogoś nie przekonują, a dyski mają zostać zutylizowane, zawsze może skorzystać z usług firm specjalizujących się w niszczeniu ich zawartości. Jednym z ciekawszych rozwiązań zaprezentowanych w tym roku jest LiquiDATA: polska technika chemicznego niszczenia magnetycznych nośników. Utylizowany nośnik zamienia się w ciecz. Dosłownie. Tym samym odzyskanie jakichkolwiek informacji jest niemożliwe.
Na koniec jeszcze apel o rozwagę, bo pomyłka podczas kasowania danych za pomocą opisanych przez nas narzędzi może drogo kosztować. Tak usuniętych plików odzyskać się nie da!