Źródeł dźwięku dobiegającego z obudowy komputera zwykle jest kilka, choć my skupimy się głównie na jednym: pracujących wentylatorach. Komputer jest bardzo skomplikowanym urządzeniem, składającym się z miliardów tranzystorów i innych elementów elektronicznych, wymagających do działania energii elektrycznej, która w zdecydowanej większości jest zamieniana na ciepło. Tę ogromną ilość energii należy w jakiś sposób rozproszyć tak, aby nie doszło do przegrzania podzespołu (np. procesora lub układu graficznego). W tym celu stosuje się radiatory, czyli duże metalowe elementy, których zadaniem jest przejąć znaczną część ciepła z nagrzewającego się układu scalonego i odprowadzić ją do powietrza. Takie konstrukcje (bez wentylatora) nazywane są pasywnymi układami chłodzenia.
Znacznie trudniej chłodzi się bardziej skomplikowane części komputera, takie jak karta graficzna czy procesor. Tu już zazwyczaj potrzeba wspomagacza, który pozwoli szybciej rozproszyć ciepło z nagrzanego radiatora do powietrza. W tym celu stosuje się wentylatory.
Wentylator zasysa duże ilości powietrza, kierowanego następnie w stronę elementów, które trzeba schłodzić. Takie konstrukcje chłodzące zwane są aktywnymi układami chłodzenia (potocznie coolerami) i mają bardzo duży zakres zastosowań w technice komputerowej.
Główne źródło hałasu – wentylatory
Hałas w komputerze w zdecydowanej większości powodują właśnie wentylatory, które pracują na wysokich obrotach po to, aby odpowiednio schłodzić nagrzewający się układ. To one najczęściej są źródłem nieprzyjemnego, głośnego szumu, który dobiega z obudowy. Rodzajów wentylatorów jest co niemiara, a różniące je parametry to najczęściej typ zastosowanego łożyska, szerokość ramki, objętość powietrza tłoczonego w trakcie minuty (stosuje się parametr o nazwie CFM – angielski skrót wyrażający liczbę stóp sześciennych cieczy lub gazu, które są w tym czasie przemieszczane) i szybkość obrotowa (najczęściej w obrotach na minutę). Od tych czterech czynników zależy to, jak głośny będzie wentylator.
W dzisiejszych czasach zdecydowana większość układów chłodzących kartę graficzną i procesor sama dostosowuje prędkość obrotową do bieżących potrzeb. Jeśli element mocno się w danej chwili nagrzewa lub stygnie (np. karta graficzna po – odpowiednio – włączeniu lub wyłączeniu gry), specjalna sonda przesyła informację o tym do układu sterującego pracą wentylatora, a ten zwiększa lub zmniejsza szybkość obrotową.
Po pierwsze – zlokalizuj źródło hałasu!
Zanim zacznie się wymieniać co popadnie, dobrze jest na chwilę się zatrzymać i sprawdzić, który element (lub elementy, w końcu może być ich kilka!) jest szczególnie głośny. W tym celu w czasie, gdy komputer jest włączony, otwieramy ściankę obudowy i nasłuchujemy, z której strony dobiega największy szum. Dobrze jest wówczas włączyć na przykład grę komputerową, która dobrze „wygrzeje” większość podzespołów. W ten sposób lepiej określimy, skąd dochodzi hałas.
Jeśli wciąż nie ma pewności, co jest źródłem hałasu, można zastosować dość prosty trik: na krótką chwilę (nie więcej niż kilka sekund!) zatrzymywać kolejne wentylatory, odłączając je od zasilania. Sprawdzając tą metodą jeden po drugim, można stwierdzić, który element zestawu jest najbardziej uciążliwy. Wyłączenie wentylatora karty graficznej może być niemożliwe – w takim wypadku warto sięgnąć po program MSI Afterburner, o którym piszemy kilka akapitów niżej.
Hałasujący schładzacz procesora
Zarówno Intel, jak i AMD do swoich procesorów dodają proste, małe schładzacze, które z powodzeniem nadają się do codziennej pracy, jednak z pewnością nie należą do cichych. Jeśli więc za nadmierny szum odpowiada układ chłodzenia procesora, rozwiązań jest kilka. Najprostszym z nich jest wymiana układu na wydajniejszy, o większej średnicy wentylatora, który na co dzień będzie emitował dźwięk o znacznie mniejszym natężeniu, a przy okazji zapewni niższą temperaturę działania procesora.
Nasz szczegółowy test praktycznie wszystkich dostępnych na rynku schładzaczy znajdziecie w jednym z wcześniejszych artykułów.
Czasem jednak wystarczy wymienić wentylator na radiatorze na inny, mniej uciążliwy (upewniając się wcześniej, jakiej jest średnicy). Kilka przykładów cichych wentylatorów znajdziecie poniżej.
Hałasujący schładzacz karty graficznej
Jeśli się okaże, że to z okolic karty graficznej dochodzi natarczywy szum, sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Z pomocą może przyjść programowa regulacja obrotów, na przykład z użyciem narzędzia MSI Afterburner (co pokazuje poniższy zrzut ekranu).
Dolnym suwakiem (oznaczonym jako Fan Speed) można w prosty sposób regulować napięcie sterujące wentylatorem (wyrażone w procentach). Im mniejszą wartość wybierzemy, tym mniejsza będzie prędkość wentylatora i zarazem szum. Trzeba jednak pamiętać, by monitorować temperaturę GPU i nie przechodzić w inną skrajność: nie należy włączać gry przy sztywno ustawionej najniższej prędkości obrotowej. Wprawdzie karta w przypadku przegrzania powinna po prostu wyłączyć komputer bez żadnych poważniejszych konsekwencji – lepiej uważać. Jest to rozwiązanie tylko częściowe, bo prędkość obrotowa łopatek wentylatorów w nowych kartach graficznych zmienia się automatycznie w zależności od obciążenia, tak więc jeśli automatyczny sposób regulacji nie daje pożądanych efektów (małej głośności), to regulacja ręczna też cudów nie zdziała. Wtedy pozostaje jedynie wymiana całego układu chłodzącego kartę, co jest kosztowne, kłopotliwe i wymaga wprawy.
Wentylacja obudowy – dobra na… wszystko
Bardzo skutecznym sposobem na obniżenie temperatury podzespołów, a zarazem wyciszenie komputera jest właściwa wentylacja obudowy. Polega ona na odpowiednim rozmieszczeniu wentylatorów nawiewowego i wyciągowych. Przykładowy schemat przedstawiamy poniżej (strzałkami zaznaczyliśmy kierunek biegu powietrza).
Dlaczego jest to tak ważne? Odpowiednia wentylacja zdecydowanie obniża temperaturę elementów komputera, co przekłada się na mniejsze prędkości obrotowe wentylatorów w schładzaczach procesora i karty graficznej. Co więcej, jeśli podzespoły należą do tych mniej energochłonnych, można całkowicie zrezygnować z aktywnych układów chłodzenia i wspomagać radiatory wyłącznie systemem wentylacji obudowy. To znacznie zmniejszy natężenie dźwięku przedostającego się na zewnątrz.
Co należy zrobić, aby skorzystać z tej możliwości? Najpierw sprawdzić, czy obudowa umożliwia instalację dodatkowych wentylatorów. Jeśli tak – mierzymy ich średnicę i udajemy się do sklepu. W cenie około 30 zł za sztukę łatwo znaleźć ciche i wydajne konstrukcje, takie jak SilentiumPC Sigma EVO oraz Noiseblocker Black Silent XL2.
Dla bardzo uczulonych na hałas – maty wyciszające
Maty wyciszające są pewnego rodzaju ekranem tłumiącym szumy wewnątrz obudowy. Są to po prostu cienkie gąbki o własnościach pozwalających im rozpraszać fale dźwiękowe, co w pewnym stopniu ogranicza natężenie dźwięku wydobywającego się na zewnątrz. Są dostępne w wielu sklepach internetowych, a niektóre obudowy są w nie wyposażone fabrycznie, na przykład Cooler Master Silencio 550. Montujemy je we wnętrzu komputera, na ściankach i w okolicach szczelin (w żadnym razie nie można zasłaniać nimi wentylatorów!). Przykładowy sposób rozmieszczenia takich mat znajdziecie na jednej ze stron naszego testu obudowy firmy Cooler Master.
Czy da się zbudować całkowicie bezgłośny komputer?
Da się, choć wymaga to kompromisów. Na rynku są dostępne bezgłośne, pasywnie chłodzone podzespoły: zasilacze (np. Chieftec Smart GPS-500C), karty graficzne (np. Sapphire Radeon HD 7750 Ultimate) i układy chłodzenia procesora (np. Zalman FX100).
Nie są to jednak podzespoły, które potrafią zapewnić odpowiednią wydajność: zasilacz 500-watowy trudno nazwać mocnym, podobnie jak układ graficzny Radeon HD 7750. Co więcej, są to drogie konstrukcje. Jeśli wydajność też jest istotna, lepiej poszukać cichych komponentów pośród tych aktywnie chłodzonych.
