Chipsety AMD 790FX, AMD 790X i AMD 770 w akcji na przykładzie sześciu płyt głównych

Nowe chipsety – nowe możliwości

Chipset AMD 790FX składa się z nowego mostka północnego – AMD 790FX i mostka południowego AMD SB600 lub SB700 w najnowszych modelach płyt. Opis zaczniemy od kilku słów na temat SB600. Ma on jedną, na szczęście dla nielicznych użytkowników poważną wadę - obsługuje maksymalnie cztery napędy SATA. W płytach najwyższej klasy taka ich liczba może być niewystarczająca. Na szczęście producenci testowanych przez nas płyt rozwiązali ten problem przez instalację dodatkowych układów, obsługujących dodatkowe napędy SATA.

AMD 790FX oferuje kilka funkcji niedostępnych w innych chipsetach pod procesory AMD. Przede wszystkim zawarto w nim obsługę łącza HyperTransport w kolejnej już wersji - 3.0, do którego oficjalnie przystosowany jest Phenom. Nie ma jednak przeciwskazań, by na płytach z nowym chipsetem AMD instalować także starsze procesory, które nie wspierają jeszcze HT 3.0 - a więc Athlon 64 X2, Athlon 64 czy Sempron.

W AMD 790FX zintegrowano ponadto kontroler PCI Express 2.0. Nowa szyna oferuje wiele zalet, w tym dwukrotnie wyższą przepustowość nad pierwszą wersją PCI Express czy możliwość dostarczenia karcie graficznej 150 watów mocy (teoretyczną, bo póki co żaden producent płyt z takiej możliwości nie korzysta). Dla najbardziej wybrednych i najbardziej wymagających graczy 790FX oferuje obsługę do czterech kart graficznych (tzw. tryb CrossFireX). Na płytach głównych z AMD 790FX znajdziemy zatem aż cztery gniazda PCI Express x16. W przypadku zastosowanie jednej lub dwóch kart graficznych pracują one na złączu o szybkości x16. Spośród trzech kart, jedna będzie pracowała na x16 a dwie x8, natomiast cztery karty oznaczają pracę wszystkich PCI-E w trybie x8.

Z pewnością ogromnym atutem chipsetu AMD w stosunku do rozwiązań konkurencji będzie zużycie energii. Tworzony w technologii 65 nm mostek północny potrzebuje zaledwie 10 W prądu, podczas gdy Intel X38 zużywa 28 W, a szacowana wartość dla nowego układu NVIDII (nForce 780i) to aż 48 W. Wraz z tym niewielkie będzie także wydzielanie ciepła, a co za tym idzie, płyty główne z nowych chipsetem nie będą wymagały monstrualnych systemów chodzenia.

Nieco uproszczoną, ale też znacznie tańszą wersją układu jest 790X. O ile 790FX to chipset dla prawdziwych entuzjastów, których większość prawdopodobnie nigdy nie wykorzysta jego możliwości, o tyle 790X dysponując nadal znakomitymi walorami, wydaje się być znacznie rozsądniejszym rozwiązaniem. Przede wszystkim nie znajdziemy tutaj czterech, a „zaledwie” dwa złącza PCI-E x16 2.0. Patrząc na to realnie, niemal dla wszystkich to i tak o jedno złącze za dużo. Poza tym parametry i funkcjonalność chipsetu są identyczne z tymi z 790FX.

Najtańszym z obecnie dostępnych nowych układów AMD jest 770 (początkowo nazywał się 770X, ale "X" w końcu zniknął z nazwy). Przeznaczono go do najtańszych płyt, ale jego parametry okazują się całkowicie wystarczać niemal wszystkim „normalnym” użytkownikom komputerów. 770 nie obsługuje CrossFire, ale jest zgodny ze standardem PCI-E 2.0.

ASUS M3A32-MVP Deluxe

ASUS ma w ofercie wiele ciekawych i innowacyjnych płyt. M3A32-MVP Deluxe, zbudowana z wykorzystaniem chipsetu AMD 790FX, z całą pewnością także da się opisać tymi dwoma słowami.

Układ chłodzenia płyty, w całości wykonany z miedzi, nie ma imponujących rozmiarów. Największy radiator umieszczono na sekcji zasilania procesora. Dwie rurki cieplne łączą go ze znacznie mniejszym radiatorem mostka północnego, ten zaś pojedynczą rurką cieplną połączono z małym radiatorem mostka południowego. W czasie testów sprawdziliśmy, jakie temperatury osiągają poszczególne elementy układu chłodzenia. Radiator mostka północnego osiągał niecałe 50^oC, radiator sekcji zasilania - 49 stopni, radiator mostka południowego prawie 50 stopni. Niewielkie rozmiary to zaleta – montaż dużych coolerów procesora nie nastręcza problemu. Płyta, jak większość produktów z chipsetem AMD 790FX, ma oczywiście cztery złącza PCI Express x16. Pierwsze z nich umieszczono najbliżej procesora. Pomiędzy nim a drugim PCI-E x16 znalazło się PCI-E x1. Niżej umieszczono PCI i kolejne dwa PCI-E x16.

Podoba nam się bardzo przemyślane rozmieszczenie złącz napędów – poziomo, na brzegu płyty. Dzięki temu instalacja nawet czterech kart graficznych nie stoi w konflikcie z wykorzystaniem wszystkich złącz SATA i złącza ATA, co, jak przekonacie się dalej, w płytach z chipsetem 790FX wcale nie jest regułą. Nietypowo, bo na górze płyty umieszczono kartę WiFi. Niestety, takie jej położenie może utrudnić lub nawet uniemożliwić zapięcie części coolerów procesora po tej stronie. Karta skutecznie utrudnia dociągnięcie zatrzasku. Tuż za nią znajdziemy gniazdo zasilania 8-pin. Jest ono nieco obudowane, ale dostęp do niego nie jest zbyt trudny. Drugie z gniazd zasilania – 24-pin – znajdziemy w tradycyjnym miejscu – na brzegu płyty, obok złącz pamięci. Moduły w tych ostatnich da się wymieniać bez problemu, nawet przy największych kartach graficznych – odsunięto je bardzo daleko od złącz PCI, jednakże tylko pod warunkiem, że nie zastosujemy, opisanego dalej, wynalazku firmy. Za dźwięk na płycie odpowiada układ ADI AD1988, zaś za sieć LAN – Marvell 88E8056.

Na tylnym panelu płyty umieszczono gniazdo PS/2 klawiatury, sześć USB, optyczne i elektryczne S/PDIF, sześć mini-jack karty dźwiękowej, gniazdo sieciowe RJ-45, złącza eSATA oraz IEEE1394 i gniazdo anteny WiFi.

ASUS dołączył do płyty coś, czego nie uświadczymy u żadnego innego producenta – łączone z systemem chłodzenia płyty chłodzenie pamięci. Gadżet wygląda bardzo ciekawie, ale szczerze mówiąc, jego użyteczność i sens istnienia są co najmniej dyskusyjne.

Układ wykonano z miedzi. Na dwóch modułach pamięci (tyle może „obsłużyć” układ), umieszcza się miedziane blaszki, którym odpowiedni docisk zapewniają cztery nakrętki. Od blaszek ciepło dwoma rurkami cieplnymi (po jednej na moduł), odprowadzane jest do radiatorów i części przykręcanej czterema śrubami do radiatora mostka północnego płyty.

Po pierwsze, pamięci całkiem dobrze radzą sobie z odprowadzaniem ciepła bez tego typu dziwactw. Po drugie, obecnie coraz więcej użytkowników decyduje się nie na 2, lecz 4 GB RAM, co w połączeniu z procesorem czterordzeniowym wydaje się co najmniej wskazane. Ceny modułów 2 GB są bardzo wysokie, tak więc będą to raczej cztery moduły po 1 GB, czego układ chłodzenia Asusa nie będzie mógł obsłużyć. Po trzecie, jeśli zwracamy uwagę na taki szczegół jak możliwość wymiany pamięci bez demontowania karty graficznej, to tym bardziej zamocowane na niej i przykręcone, kłopotliwe „ustrojstwo” musi być odebrane jako poważna wada.

Dodatki

Tradycyjnie już dla drogich modeli Asusa, w pudełku umieszczono bardzo dużo dodatków. Oprócz opisanego wcześniej układu chłodzenie pamięci są to: instrukcja i płyta ze sterownikami i aplikacjami, kabel FDD, kabel ATA, sześć kabli SATA, przejściówka zasilająca molex-2xSATA, osłona tylnego panelu, śledź z wyjściem IEEE1394 i dwoma USB, dwa mostki do połączenia kart graficznych, wentylator do układu chłodzenia płyty, antenka WiFi oraz wiele razy opisywane, niezwykle praktyczne złącza do kabli podpinanych do płyty.

BIOS

BIOS płyty zapewnia dużą liczbę i zakres regulacji funkcji wykorzystywanych przy podkręcaniu. Wprawdzie ASUS nie lansuje płyty jako modelu wyczynowego, ale wiele z jej cech pozwala na traktowanie jej w taki właśnie sposób.

• FSB Frequency – 200 – 600 MHz (skok – 1 MHz)
• PCIE Frequency – 100 – 150 MHz (skok – 1 MHz)
• Procesor Voltage – 0,8000 – 1,7125 V (skok 0,0125 V)
• Procesor Frequency Multiplier – w zakresie dopuszczonym przez producenta układu
• CPU VDDA Voltage – 2,5, 2,6, 2,7, 2,8 V
• CPU-NB HT Link Speed – 200, 400, 600, 800, 1000 Mhz
• DDR2 Voltage – 1,80 – 2,50 V (skok 0,02 V)
• HyperTransport Voltage – 1,20, 1,30, 1,40, 1,50 V
• Core/PCIE Voltage – 1,10 – 1,40 V (skok – 0,02 V)
• NB PCIE PLL – 1,8, 1,9, 2,0, 2,1 V
• Southbridge Voltage – 1,20 – 1,40 V (skok – 0,02 V)
• DRAM Timing Configuration – ustawienie szybkości i timingów pamięci

Gigabyte MA790FX-DQ6

Również oparta o chipset AMD 790FX płyta Gigabyte to model z najwyższej półki tej firmy – przeznaczony dla entuzjastów DQ6. Ostatnio płyty z tej serii często zdobywały naszą redakcyjną Rekomendację, gdyż charakteryzowały się znakomitym wykonaniem, możliwościami i dość korzystną, na tle konkurencji, ceną.

Układ chłodzenia na płycie wykonano z miedzi. Dwa duże, żebrowane radiatory sekcji zasilania i mostka północnego połączono ze sobą dwoma rurkami cieplnymi, natomiast znacznie mniejszy radiator mostka południowego z radiatorem NB łączy pojedyncza rurka cieplna. Całość sprawdza się bardzo dobrze, nawet po bardzo długiej pracy, a temperatury nie są zbyt wysokie (mostek północny – 43,8^oC, mostek południowy – 42,5^oC, sekcja zasilania – 42,5^oC). Układ chłodzenia odsunięto dość mocno od gniazda procesora, dzięki czemu można na nim montować niestandardowe coolery.

Wszystkie złącza PCI-E x16 płyty umieszczono obok siebie. Uniemożliwia to montaż czterech szerokich ("dwuslotowych") kart graficznych. Nie ma natomiast problemu z dwoma tego typu kartami. Na płycie umieszczono także jedno złącze PCI-E x1 (położone najbliżej procesora) i dwa PCI (po drugiej stronie PCI-E x16). Przy dwóch szerokich kartach graficznych, zniknie nam jedno gniazdo PCI i jedno PCI-E x16.

Niestety, przy czterech Radonach HD 3850 zablokujemy dwa z czterech złącz SATA obsługiwanych przez mostek południowy płyty. W odwodzie pozostaną nam dwa kolejne SATA umieszczone na dolnym brzegu płyty i dwa eSATA tylnego panelu (obsługiwane przez kontroler Gigabyte SATA2). Obok fioletowych złącz SATA na płycie, umieszczono dodatkowe gniazdo zasilania PCI-E typu molex.

Podstawowe zasilanie zapewniają płycie gniazda 24-pin i 8-pin, które znajdziemy, odpowiednio, na brzegu płyty, za gniazdami pamięci, i tuż za tylnym panelem. Obok gniazda 24-pin umieszczono złącza napędów FDD i ATA.

Układ dźwiękowy płyty to Realtek ALC889A, zaś sieciówki obsługują dwa układy Realtek 8111B. Oczywiście na płycie użyto wyłącznie polimerowo-aluminiowych kondensatorów o podwyższonej trwałości.

Tylny panel płyty wyposażono w dużą liczbę złącz. Są to: PS/2 myszy, PS/2 klawiatury, sześć USB, optyczne i elektryczne S/PDIF, sześć mini-jack karty dźwiękowej, IEEE1394a i dwa eSATA, dwa gniazdka RJ-45 kart sieciowych i RS-232 (a może się jeszcze komuś przyda).

Dodatki

Wraz z płytą w pudełku znajdziemy sporo dodatków – płyta ze sterownikami, instrukcja obsługi, instrukcja szybkiej instalacji, osłona tylnego panelu, kable FDD, ATA, kabli SATA, śledź ze złączami eSATA i zasilaniem do zewnętrznych napędów oraz kabel zasilający do niego.

BIOS

Gigabyte MA790FX-DQ6 to płyta dla entuzjastów podkręcania. Liczba i zakres regulacji odpowiednich funkcji w jej BIOS-ie doskonale potwierdza to założenie.

• CPU Clock Ratio – w zakresie dopuszczonym przez zainstalowany na płycie procesor
• Frequency – 200 – 500 MHz (skok – 1 MHz)
• HT Link Frequency – 200, 400, 600, 800, 1000 MHz
• PCI-E Clock – 100 – 200 MHz (skok – 1 MHz)
• Memory Clock – 400, 533, 667, 800 MHz
• CPU Voltage – 0,800 – 1,900 (skok – 0,0250 V)
• DDR2 Voltage – domyślny + 0,50 V (skok – 0,05 V)
• Chipset Voltage - domyślny + 0,40 V (skok – 0,05 V)
• PCIE Voltage - domyślny + 0,45 V (skok – 0,05 V)
• HTT Voltage - domyślny + 0,40 V (skok – 0,05 V)
• HTR Voltage - domyślny + 0,45 V (skok – 0,05 V)

MSI K9A2 Platinum

Kolejna płyta z chipsetem AMD 790FX w naszym zestawieniu to produkt MSI. Po wyjęciu z pudełka od razu widać, że płyta odróżnia się od konkurencji.

Charakterystyczną cechą MSI K9A2 Platinum jest bardzo oryginalny kształt systemu chłodzenia. Na mostku południowym umieszczono płaski radiator połączony dwoma rurkami cieplnymi z radiatorem mostka północnego. Typowy jest także radiator sekcji zasilania. Jego z kolei z radiatorem mostka północnego łączy jedna rurka cieplna. Za to wygląd samego radiatora jest nieco dezorientujący. Okrągły, żebrowany radiator z nawiniętymi na niego rurkami cieplnymi wygląda jakby skrywał w sobie także wentylator. To jednak tylko pozory – system chłodzenia płyty jest w pełni pasywny.

System chłodzenia nie utrudnia montażu coolerów procesora nawet o niestandardowych rozmiarach.

Bardzo ważną właściwością MSI jest możliwość bezproblemowej instalacji czterech szerokich kart graficznych. Mało kto z niej skorzysta, ale wiele osób lubi mieć świadomość, że jest ona dostępna. Takie rozwiązanie ma oczywiście także wadę – poza zainstalowaniem kart graficznych, nie zmieścimy tam już nic więcej. Wszystkie złącza będą zablokowane. Sytuacja taka nie będzie miała miejsca jeśli zdobędziemy karty z wąskim systemem chłodzenia, nie blokującym sąsiedniego slotu.

Pomiędzy radiatorem mostka północnego a tylnym panelem umieszczono gniazdo zasilania typu molex dla złącz PCI-E. Nieco dalej znajdziemy zaledwie czteropinowe gniazdo zasilania płyty. Teoretycznie może to powodować kłopoty przy próbach podkręcania, ale to sprawdzimy w testach. Oczywiście na płycie tej klasy nie spodziewaliśmy się zastosowania innych niż wysokiej jakości, polimerowych kondensatorów i to w pełni się potwierdziło. Dobrze ulokowano także złącza napędów ATA i SATA. To pierwsze umieszczono poziomo na brzegu płyty. Za nim umieszczono sześć złącz SATA. Dopóki użyjemy pojedynczej karty graficznej, bądź też dwóch w trybie CrossFire, złącza SATA są doskonale dostępne. Po użyciu czterech kart, nawet z wąskim chłodzeniem, złącza SATA 1, 2 i 3 zostaną zablokowane. W tym miejscu wyjaśnimy, skąd na płycie aż sześć złącz SATA. Umieszczono na niej dodatkowy kontroler Promise T3. Może on obsługiwać cztery porty SATA, co na płycie w pełni wykorzystano – oprócz dwóch dodatkowych SATA, na tylnym panelu umieszczono jeszcze dwa eSATA, obsługiwane oczywiście przez ten sam kontroler. Obok baterii podtrzymującej ustawienia CMOS i radiatora chłodzącego mostek południowy umieszczono dwa przyciski – POWER i RESET ułatwiające obsługę płyty, gdy ta nie jest zainstalowana w obudowie. Za dźwięk na płycie MSI odpowiada popularny układ Realtek ALC888 , natomiast za obsługę sieci Realtek 8111B.

Tylny panel płyty nie wygląda imponująco, ale znajdziemy na nim wszystkie niezbędne wyjścia: PS/2 myszy, PS/2 klawiatury, cztery USB, optyczne S/PDIF, sześć mini-jack karty dźwiękowej, RJ-45, IEEE1394a i dwa eSATA.

Dodatki

Do płyty dołączono sporo użytecznych gadżetów: cztery kable SATA, dwie przejściówki zasilające molex-SATA, nietypowy kabel do podłączenia dysku SATA i zasilania go ze złącza molex, kabel FDD, kabel ATA, osłona tylnego panelu, śledź z dwoma złączami USB, śledź ze złączami IEEE1394 (4. i 8-pinowe), oraz płyty ze sterownikami i instrukcją obsługi.

BIOS

Liczba i zakres podstawowych funkcji BIOS-u płyty odpowiedzialnych za podkręcanie zadowoli nawet średnio zaawansowanych fanów podkręcania.

• CPU FSB Frequency – 200 – 600 MHz (skok – 1 MHz)
• CPU Ratio – w zakresie dopuszczonym przez zainstalowany procesor
• FSB/Memory Ratio – 1:1, 1:1,33, 1:1,66, 1:2
• CPU Voltage – max 1,666 V
• Memory Voltage – 1,80 – 3,10 V (skok – 0,05 V)
• NB Voltage – 1,125 – 1,525 V (skok – 0,025 V)
• HyperTransport Voltage – 1,175 – 1,525 V (skok – 0,025 V)

Sapphire PURE CrossFireX 790FX

Sapphire to bardzo zaawansowana płyta z chipsetem AMD 790FX. Jednakże nie sama jej konstrukcja czy możliwości zaskoczyły nas najbardziej, lecz niewielki napis wciśnięty pomiędzy ostatnimi złączami PCI i PCI-E x16. Dla miłośników procesorów AMD te kilka literek stanowi niemal obiekt kultu – LanParty. To ślad, który zostawił na płycie jej faktyczny producent... firma DFI. Mamy nadzieję, że możliwości płyty dorównają legendzie znanej pod tą nazwą.

Na szczęście, także inne cechy płyty Sapphire wydają się doskonale świadczyć o jej konstrukcji. Cyfrowa sekcja zasilania procesora to jedynie wstęp. Układ chłodzący składa się z dużego radiatora na mostku południowym, połączonego rurką cieplną z niewielkim radiatorem mostka północnego i następne bardzo ciekawie umieszczonym największym z radiatorów. Ten ostatni znalazł się... na tylnym panelu płyty. Dzięki temu ciepło przekazywane do niego rurką cieplną z chipsetu nie podgrzewa powietrza wewnątrz obudowy. Zamiast tego jest ono wypromieniowywane na zewnątrz. Pomysł bardzo ciekawy i godny naśladowania. Warto jednak podkreślić, że podobne rozwiązania widzieliśmy już wcześniej na płytach abit (tzw. Silent OTES).

Oczywiście na płycie nie znajdziemy tradycyjnych kondensatorów, a jedynie polimerowe o podwyższonej trwałości, przystosowane do pracy przy wysokich temperaturach. Zasilanie obyło się bez kompromisów, poprzez dobrze umieszczone gniazda 24- i 8-pin. Dzięki pomysłowej budowie układu chłodzenia, na procesorze możemy umieścić niemal dowolnej wielkości cooler bez obawy, że będzie on kolidował z którymś z elementów płyty. Także pamięci da się łatwo wymieniać bez demontowania karty graficznej. Na płycie umieszczono trzy złącza PCI-E x16. Zaraz, zaraz, czemu nie cztery? Produkt Sapphire to jedyna płyta z chipsetem AMD 790FX w naszym zestawieniu, na której nie umieszczono czterech złącz PCI Express x16. Jeśli się jednak przez chwilę zastanowić, to przecież trzy sloty zadowolą niemal każdego. Według Sapphire, dwie z kart powinny się zająć obróbką grafiki, zaś trzecia będzie odpowiedzialna za efekty fizyczne. Oprócz nich mamy także jedno PCI-E x4 i trzy PCI. Gdyby na płycie zainstalować trzy karty graficzne o szerokim układzie chłodzenia, do naszej dyspozycji nadal pozostaną dwa złącza PCI.

Także tę płytę wyposażono w dodatkowy kontroler SATA (Sil3132). Dzięki niemu mamy do dyspozycji sześć złącz SATA. Cztery z nich umieszczono poziomo na brzegu płyty (obok nich, także poziome ATA), zaś dwa w tradycyjny sposób w pobliżu wyświetlacza stanów POST BIOS-u. Obok zauważymy także dwa przyciski (Reset i Power), ułatwiające pracę z płytą nie umieszczoną w obudowie. Tutaj małe zastrzeżenie – ich obudowy mogłyby mieć bardziej jaskrawe kolory, gdyż z powodu szarości stapiają się z laminatem płyty i łatwo je przeoczyć. Warto zauważyć, że żadne ze złącz napędów nie koliduje z kartami rozszerzeń.

Układ dźwiękowy wraz z wyjściami audio umieszczono na osobnej karcie. To zarówno wada, jak i zaleta. Wada, ponieważ takie rozwiązanie nieco komplikuje montaż, choć należy pamiętać, że nie było innej możliwości z powodu wspomnianej wcześniej budowy radiatora. Zaleta – jeśli będziemy potrzebowali dźwięku o naprawdę wysokiej jakości, to nie musimy sobie zaprzątać głowy wyłączaniem zintegrowanej karty w BIOS-ie, gdyż po prostu jej nie zainstalujemy. To rozwiązanie znane z drogich płyt Asusa i abita.

Ciekawostką jest dołączony do płyty modem. Należy przyznać, że obecnie to dodatek znacznie bardziej interesujący niż sterta diod czy wątpliwej przydatności radiatory. Sposób montażu, w złączu PCI, może okazać się niepotrzebną rozrzutnością. Ale zaraz, zaraz, czy ktoś jeszcze potrzebuje modemu? ;-)

Tylny panel płyty jest nadzwyczaj skromny – gniazda PS/2 myszy i klawiatury, sześć USB, dwa gniazda RJ-45 i pojedyncze IEEE1394. Dopiero po uzupełnieniu go dołączaną kartą dźwiękową (ma ona sześć gniazd mini-jack oraz gniazda S/PDIF-in i S/PDIF-out) oraz modemem, nadaje tylnej części komputera prawdziwie „bojowy” wygąd”

Dodatki

Wśród dodatków, oprócz karty dźwiękowej oraz modemu, znajdziemy także instrukcję obsługi, płytę ze sterownikami, dyskietkę ze sterownikami RAID, okrągłe kable IDE i FDD, cztery kable SATA oraz dwie przejściówki zasilające molex-2xSATA.

BIOS

• CPU Host/HTT Clock 200 – 700 MHz (skok 1 MHz)
• CPU Host/HTT Boot Up Clock 200 – 700 MHz (skok 1 MHz)
• CPU Host/HTT Adjust Gap 1 - 255 MHz (skok 1 MHz)
• PCIE Clock 100 – 250 MHz (skok 1 MHz)
• DRAM Configuration – ustawienie m.in. szybkości i timingów pamięci
• HT Link Frequency – 200, 400, 600, 800, 1000 MHz
• NPT Fid control – w zakresie przewidzianym przez producenta układu
• CPU VID Control 0,44375 – 1,60000 V (skok – 0,00125 V)
• CPU VID Special Add – 100,16 – 125 % (skok ~ 0,14 %)
• CPU NB Voltage Control - 0,44375 – 1,60000 V (skok – 0,00125 V)
• CPU NB VID Special Add – 103,57– 124,99 % (skok – 3,57 %)
• DRAM Voltage Control – 1,32 – 3,09 V (skok 0,02 i 0,03 V)
• SB PLL 1,2 V Voltage – 1,20, 1,30, 1,40, 1,50 V
• NB Core Voltage – 1,120 – 1,500 V (skok – 0,04 i 0,05 V)
• NB PCIE Voltage - 1,120 – 1,500 V (skok – 0,04 i 0,05 V)
• NB HT Voltage – 0,980 – 1,500 V (skok – 0,04 i 0,05 V)

MSI K9A2 CF

Płytę K8A2 CF zbudowano na nieco prostszej wersji chipsetu – AMD 790X. Dla 99,99% uzytkowników nie będzie to stanowiło żadnego ograniczenia. Umieszczono na niej „tylko” dwa złącza PCI-E x16, a mostek południowy nie jest wspomagany żadnymi dodatkowymi układami. Czy to wada? W naszym odczuciu na pewno nie. Mało kto będzie chciał instalować nawet dwie karty graficzne, nie mówiąc już o czterech. Więcej niż cztery napędy SATA też wydają się zbędnym luksusem.

Opis zaczniemy od złącz kart rozszerzeń. Pierwsze PCI-E x16 umieszczono tak, że zainstalowana w nim karta nie blokuje żadnego z pozostałych złącz. Pomiędzy nim a drugim PCI-E x16 znajdziemy PCI-E x1, zaś bliżej brzegu płyty jeszcze dwa PCI. W przypadku zainstalowania dwóch Radeonów HD 3870, jedno z PCI zniknie.

Od razu też opiszemy jedyną wadę K9A2 CF – w przypadku użycia karty graficznej z szerokim systemem chłodzenia, zasłaniamy pierwsze złącze SATA. Jeśli chcemy wówczas podpiąć do niego napęd, musimy użyć kabla ze specjalną, wygiętą wtyczką. Kłopotu nie sprawiają pozostałe SATA czy też umieszczone poziomo na brzegu płyty złącze ATA.

Poprawnie umieszczono także obydwa gniazda zasilania 24 i 4-pin. Cztery gniazda pamięci znajdują się dość blisko procesora, ale to cecha większości płyt z nowymi chipsetami AMD. Przy zastosowaniu nietypowych coolerów może pojawić się problem z montażem modułów RAM, o ile będą one wyposażone w bardzo duże radiatory. Natomiast na pewno nie będzie przeszkadzała w tym karta graficzna – PCI-E x16 odsunięto daleko od gniazd pamięci. Na K9A2 CF zastosowano wyłącznie kondensatory o wysokiej trwałości. Sama płyta jest aż do bólu praktyczna i mimo pewnych drobnych wad, wywiera doskonałe wrażenie.

Siłą rzeczy także układ chłodzenia płyty jest prostszy niż ten na modelach z chipsetem 790FX. Na mostku północnym umieszczono nieprzesadnie duży radiator, zaś „chłodzenie” mostka południowego jest niemal symboliczne.

Na tylnym panelu płyty znajdziemy gniazda PS/2 myszy i klawiatury, cztery USB, RS232, RJ-45 i sześć mini-jack karty dźwiękowej.

Dodatki

W pudełku, oprócz płyty, umieszczono instrukcję obsługi, sterowniki (w naszym przypadku na płytkach CD-R, ale dostaliśmy do testów jeszcze wczesną wersję płyty), kabel SATA, kabel ATA, osłonę tylnego panelu i przejściówkę zasilającą molex – SATA.

BIOS jest bardzo podobny do tego z modelu Platinum, ale tutaj znaleźliśmy mnożnik HT.

• CPU FSB Frequency – 200 – 600 MHz (skok – 1 MHz)
• HT Ratio – x1 - x13
• Adjust CPU Ratio – w zakresie dopuszczonym przez producenta układu
• FSB/Memory Ratio – 1:1, 1:1,33, 1:1,66, 1:2
• CPU Voltage – max 1,676 V
• Memory Voltage – 1,80 – 2,90 V (skok – 0,05 V)
• NB Voltage – 1,10 – 1,40 V (skok – 0,05 V)
• HyperTransport Voltage – 1,20 – 1,50 V (skok – 0,05 V)

ECS A770M-A

Najtańszą z opisywanych dziś płyt jest ESC A770M-A zbudowana z użyciem chipsetu AMD 770. Jak wspomnieliśmy przy opisie układów, patrząc realnie, jego możliwości wystarczą niemal każdemu. Tanio wcale nie musi oznaczać źle i potwierdza to produkt ECS.

Rozłożenie elementów jest co najmniej poprawne. Dwa złącza PCI-E x1 umieszczono najbliżej procesora. Pod nimi znajdziemy PCI-E x16, a za nim trzy PCI. Ta ilość powinna wystarczyć niemal każdemu. Gniazda zasilania 24-pin i 4-pin ustrzegły się eksperymentów z położeniem, dzięki czemu podpięte do nich kable nie będą przeszkadzały. Złącze ATA znalazło się na brzegu płyty za czterema gniazdami pamięci (moduły można łatwo wymieniać bez demontowania karty graficznej). Niestety, niemal normą na nowych płytach AMD jest położenie złącz SATA tak, że szeroka karta graficzna zasłania część z nich. ECS nie jest tu wyjątkiem. Narzekać można też na położone zbyt blisko procesora gniazda pamięci. Powoduje to ten sam problem co opisywany przy płycie MSI. W sekcji zasilania płyty zastosowano solidniejsze kondensatory, zaś na jej pozostałym obszarze, tradycyjne rozwiązania. Na mostku północnym umieszczono nieduży, aluminiowy radiator. Ciepło z mostka południowego także odbiera radiator wykonany z aluminium, ale o kilkakrotnie mniejszych wymiarach.

Na tylnym panelu płyty umieszczono gniazda PS/2 myszy i klawiatury, sześć USB, sześć mini-jack karty dźwiękowej, RJ-45, RS-232 oraz jedno złącze eSATA.

Dodatki

W pudełku z płytą nie znajdziemy zbyt wielu dodatków: instrukcję, płytę ze sterownikami, osłonę tylnego panelu, pojedyncze kable SATA i ATA.

BIOS

ECS nie jest płytą dla overclockerów, ale jej BIOS udostępnia im pewne - choć ograniczone możliwości podkręcania. Zastrzeżenia budzi sposób zmiany napięć procesora i pamięci – zamiast standardowych wartości mamy tu stopnie, którym przyporządkowano określony wzrost wartości napięcia. To zupełnie niepotrzebne komplikowanie.

• CPU Overclocking Freq.: 200 – 500 Mhz (skok – 1 Mhz)
• Adjust CPU Voltage – 1 do 60 poziomów – 1 = +5mV, 2 = +10mV.... max – 60 = +300mV
• Adjust DIMM Voltage – 1 do 63 poziomów – 1 = +10mV, 2 = +20mV.... max – 63 = +630mV

Platforma testowa

Testy

W podstawowych testach nie widać znaczącego skoku wydajności płyt z AMD 790FX w stosunku do konstrukcji ze starszym 580X. Także płyty z AMD 790X i 770 wypadają w nich podobnie.

Testy wykonaliśmy przy szybkości pamięci 800 MHz i timingach 5-5-5-16.

Sandra nie wykazuje wyższości żadnej z testowanych płyt.

Po raz pierwszy przy teście płyty głównej użyliśmy nowego benchmarku Futuremark – PCMark Vantage. Sprawdza on wydajność całego komputera. Także i tutaj uzyskujemy bardzo zbliżone wyniki.

Cinebench sprawił małą niespodziankę – wyniki wprawdzie wyrównane, ale w czołówce znalazła się płyta najstarsza - ASUS M2R32 MVP z chipsetem AMD 580X.

WinRAR nie wykazał, by którakolwiek z płyt górowała nad innymi.

Co nas zaskoczyło, jedynym testem, w którym nowe płyty uzyskują znaczącą przewagę nad 580X jest SuperPi. Jest to o tyle dziwne, że płyta główna w tym teście powinna mieć raczej nikłe znaczenie.

Wprawdzie nowe płyty udostępniają łącza PCI Express w nowej rewizji 2.0, podobnie jak użyte przez nas w tym teście karty graficzne, ale przy użyciu jednej karty nie musi to dawać korzyści w wydajności. Testy potwierdzają tę tezę.

3DMark05 i 3DMark06 prezentują bardzo wyrównany pojedynek. Na pewno po jego wyniku nie da się wskazać zwycięzcy. Różnice pomiędzy poszczególnymi płytami są minimalne.

Procentowo większe różnice uzyskaliśmy w dwóch nowych grach. Crysis wymaganiami zarzyna każdy komputer. Nic więc dziwnego, że wyświetlanemu obrazowi daleko było do płynności.

Wyniki w Call of Jurez były już bardziej wyrównane. To kolejny test, w którym sumarycznie wygrywa stary, poczciwy ASUS M2R32-MVP.

PCI Express 2.0 vs 1.1

Jak wspomnieliśmy wcześniej, przy użyciu pojedynczej karty nie da się wykazać wyższości płyt z PCI-E 2.0 nad starszymi z PCI-E 1.1. Może się to jednak zmienić w przypadku testów CrossFire. Niestety jak na razie liczba gier poprawnie wspomagających ten tryb jest ograniczona. Przeprowadziliśmy kolejny zestaw testów z użyciem dwóch kart graficznych Radeon HD 3870 pracujących w tandemie na płytach z chipsetami AMD 790FX (w naszym przypadku MSI K9A2 Platinum), 790X (MSI K9A2 CF) oraz 580X (ASUS M2R32-MVP).

Testy rozpoczęliśmy od 3DMark06. Gdyby opierać się na jego wynikach, wyrok dla PCI-E 2.0 musiałby być smutny – nie tylko nie widać jakiejś wyraźnej przewagi nad starszym rozwiązaniem, to w dodatku nie trudno znaleźć ustawienia, przy których zaczyna ono zyskiwać przewagę.

3DMark06 nie zawsze oddaje rzeczywisty stan rzeczy. Tak jest w tym przypadku. Pierwsza z użytych przez nas do testów gier – F.E.A.R. wykazuje już wyższość PCI-E 2.0. Procentowo różnice wzrastają w miarę wzrostu obciążenie kart graficznych.

Dla przechylenia wyników na jedną lub drugą stronę wykonaliśmy jeszcze testy w Half-Life 2. Potwierdziły one przewagę najnowszej wersji CrossFire.

CrossFireX uzyskuje pewną przewagę nad CrossFire, choć nie jest ona miażdżąca. Niemniej nie spodziewaliśmy się rewolucji, a postęp, zwłaszcza, że osiągany za niemal tą samą cenę (AMD 790X), to rzecz godna pochwały. Niestety, stosowne sterowniki wspierające tryb CrossFireX nie są jeszcze dostępne, więc na razie nie mieliśmy możliwości przeprowadzenia testów z tzema czy czterema kartami graficznymi.

Overclocking

Overclocking procesorów AMD wypada (z pewnymi wyjątkami, ale o nich już wkrótce znajdziecie na naszych łamach osobny artykuł) znacznie mniej spektakularnie od ich Intelowskiej konkurencji. Mimo tego sprawdzamy, jakie potencjalne możliwości dają pod tym względem poszczególne płyty.

Żadna z płyt do uzyskania maksymalnej wartości HTT nie potrzebowała dużego zwiększenia napięć chipsetu i łącza HT. Było to maksymalnie 0,05 – 0,10 V. Dzięki temu emisja ciepła także utrzymywała się w rozsądnych granicach.

Do testów dostaliśmy dwa egzemplarze płyty M3A32-MVP Deluxe. Pierwszym była płyta w zestawie testowym z procesorem Phenom 9500, który to zestaw otrzymaliśmy w listopadzie. Dość wczesna wersja z surowym BIOS-em. Wiele z jego funkcji było niedostepnych, zmiana pozostałych sprawiała sporo problemów. Mimo tego płyta pracowała stabilnie z HTT 380 MHz. Nic dziwnego, że w tej sytuacji, gdy dotarł do nas egzemplarz seryjny, wiele sobie po nim obiecywaliśmy. Niestety w tym przypadku spotkało nas spore rozczarowanie. Płyta miała problem z podniesieniem się po każdej zmianie procesora, a często także po zwykłym restarcie systemu. Mimo wielu prób, a nawet mocnego podbijania napięć, nie udało się nam uzyskać na niej stabilnej częstotliwości HTT powyżej 320 MHz. To najgorszy wynik w teście. Mamy nadzieję, że to po prostu „feler” tego jednego egzemplarza.

Gigabyte z serii DQ6 to płyty konstruowane także z myślą o podkręcaniu. Od modelu MA790FX-FQ6 oczekiwaliśmy osiągnięcia wysokiej częstotliwości HTT. Po nieznacznym podbiciu napięć udało się nam uzyskać HTT 400 MHz. Co ciekawe, przy tej częstotliwości pracy, temperatura układu chłodzenia wzrosła zaledwie o 2 stopnie Celsjusza.

Trochę gorzej sprawiła się płyta MSI K9A2 Platinum. Za ten wynik odpowiada brak zmiany mnożnika HTT. Jednakże osiągnięte 360 MHz HTT to wynik i tak bardzo dobry, pozwalający na podkręcanie niemal wszystkich procesorów AMD.

Niestety, płyta Sapphire, mimo potencjalnie najwyższych możliwości, okazała się niewiele lepsza od produktu Asusa. Oczywiście 320 MHz to także sporo, ale nie wygląda dobrze, na tle wyników osiąganych przez produkty MSI i Gigabyte.

Na zakończenie tej części testów największa niespodzianka – MSI K9A2 CF. Mimo zastosowania na tej płycie znacznie słabszego niż w wersjach FX układu chłodzenia, bez problemu dorównała ona najlepszym. Płyta pracowała stabilnie przy HTT 400 MHz. To wynik znakomity jak na tak tanią konstrukcję.

Nowe chipsety, oprócz czysto praktycznych walorów, pozwolą także na budowę płyt o wyjątkowych możliwościach OC. Miejmy nadzieję, że niedługo ukażą się także nowe procesory AMD pozwalające na ich wykorzystanie. HTT na poziomie 400 MHz pozwala na dwukrotne podbicie zegara procesora - czyli overclocking o 100%. Wartość ta z pewnością zostanie poprawiona i być może w końcu „padną” stare rekory OC płyt dla procesorów AMD.

Obiecujące nowości

Nowa rodzina chipsetów AMD nie przynosi wydajnościowej rewolucji, ale mimo tego stanowi znaczny postęp w porównaniu z poprzednikiem. PCI Express 2.0, obsługa do czterech kart graficznych, wsparcie pamięci 1066 MHz, niewielka emisja ciepła i zdumiewająca w stosunku do parametrów energooszczędność, bardzo mocno podnoszą atrakcyjność całej platformy AMD, w tym także oczywiście nowych procesorów i kart graficznych. Spider nie pokonuje Intela wydajnościowo, ale mimo tego zaczyna się jawić jako doskonała dla niego alternatywa.

Przed ogłoszeniem „wyroku”, kilka słów o warunkach, w jakich go wydajemy. Phenom to dobry procesor, choć na razie nieco ustępuje układom Intela. Mimo wszystko, dla osób nie mających zamiaru podkręcać procesora, 650 zł za cztery rdzenie to ciekawa propozycja. Starsze procesory AMD stały się obecnie śmiesznie tanie. Athlon 64 X2 6000+ kosztuje już mniej niż 500 zł, a słabsze odmiany tych układów można mieć już za niecałe 200 zł. Przy odrobinie szczęścia można trafić na egzemplarz podatny na podkręcanie. W tym wszystkim jako pierwszoplanową broń AMD widać jedno – cenę. I rzeczywiście, to ona stanowi o atrakcyjności produktów tej firmy. Dodatkowym atutem jest wbudowany w rdzeń procesorów kontroler pamięci, który pozwala na niezwykle skuteczną jej pracę przy stosunkowo niewysokich częstotliwościach. Nie ma mowy od eksperymentach z obłędnie drogimi modułami DDR3. Jeśli zechcemy połączyć cztery rdzenie z czterema gigabajtami pamięci, to będzie nas ona na dziś kosztowała około 400 – 440 zł, jeżeli zdecydujemy się na wydajne, markowe moduły. W tym momencie atrakcyjność AMD gwałtownie wzrasta. Niestety, sielankowy dla oszczędnych obraz mogłyby zepsuć zbyt drogie płyty główne. I teraz już możemy przejść do sedna sprawy.

W takiej jak wyżej opisana sytuacji zaprezentowane dziś płyty z chipsetami AMD 790FX raczej nie zdobędą popularności. Spośród czterech testowanych konstrukcji, na razie najlepsze wrażenie zrobił na nas produkt Gigabyte (MA790FX-DQ6), ale należy się zastanowić, czy droga płyta do OC jest dla procesorów AMD na pewno potrzebna. Niemal to samo możemy napisać o MSI K9A2 Platinum, a tym bardziej o najdroższym w całym teście Sapphire PURE CrossFireX 790FX. Na szczęście dzisiejszy test także ma swojego bohatera. To MSI K9A2 CF. Ta doskonale wykonana, dobrze rozplanowana i oferująca ogromne możliwości płyta zrobiła na nas naprawdę świetne wrażenie. Da się na niej złożyć komputer z dwoma mocnymi kartami graficznymi. Sprawdzi się znakomicie zarówno jako podstawa dla Phenoma, Athlona 64 X2 z wysokim zegarem (6000+, 6400+), ale także dzięki przystępnej cenie nie ma żadnych przeciwwskazań, aby połączyć ją z podatnym na podkręcanie i bardzo tanim Athlonem 64 X2 3800+. Słowem - prawdziwy złoty środek, pozwalający na ogromną zabawę z komputerem i budowę naprawdę szybkiej platformy do gier. To razem z jej pozostałymi zaletami wystarczający powód, aby przyznać jej naszą rekomendację.

Tania ECS A770M-A sprawdzi się doskonale jako podstawa dla Athlonów, ale przynajmniej na razie ktoś, kto zdecyduje się na znacznie droższego Phenoma, będzie chciał go połączyć z płytą o nieco wyższych możliwościach. Nawet jeżeli tak naprawdę nigdy tych możliwości nie wykorzysta.

Wkrótce pojawi się znacznie więcej płyt z opisywanymi dziś chipsetami. W sklepach dostępne są już plyty z nowym mostkiem południowym SB700. Miejmy nadzieję, że ożywi to zainteresowanie procesorami AMD oraz przyczyni się do uatrakcyjnienia rynku pecetów.

Podsumowując – „siedemsetki” AMD to duży postęp w porównaniu z 580X, ale tylko w połączeniu z Phenomem i najlepiej jeszcze układem kilku kart graficznych. Wysoka cena płyt z chipsetami 790FX stanowi na razie zaporę dla opłacalności budowy wyposażonych w nie komputerów. Dopiero 790X, w cenie takiej jak opisywana dziś MSI K9A2 CF sprawia, że AMD zaczynają naprawdę błyszczeć i stają się atrakcyjną propozycją także do tych nieco bardziej oszczędnych miłośników mocy.