Radeon X1800 CrossFire - druga odsłona CrossFire

Trzy słowa na temat CrossFire

CrossFire to bezpośrednia odpowiedź ATI na technologię SLI, opracowaną przez firmę NVIDIA. Jest to rozwiązanie pozwalające na współpracę dwóch kart graficznych Radeon w jednym komputerze. Oba akceleratory wspólnie tworzą poszczególne klatki animacji na ekranie, dzieląc się pracą w procesie generowania grafiki 3D. By móc korzystać z CrossFire, wymagana jest płyta główna z dwoma portami PCI Express x16 i odpowiednim chipsetem. Na chwilę obecną technologia ATI jest obsługiwana przez chipset Radeon Xpress 200 CrossFire Edition i Intel 975X. Zgodnie z naszą wcześniejszą obietnicą, sprawdzimy, czy uda nam się uruchomić dwie karty graficzne Radeon X1800 XT na płycie z układem Intela. Oprócz specjalnej płyty głównej, musimy także zaopatrzyć się w dwie karty Radeon X1800, X1600 lub X1300. W przypadku serii X1800 wciąż wymagana jest obecność karty nadrzędnej ("master") i podrzędnej ("slave"). Szkoda, gdyż po cichu liczyliśmy, że być może tym razem obejdzie się bez konieczności zakupu dwóch różnych kart. Na szczęście z potrzeby zakupu specjalnych kart zwolnieni zostali posiadacze modeli Radeon X1300 i X1600. Karty te będą zatem wymieniać dane za pośrednictwem szyny PCI Express.

CrossFire wykorzystuje jeden z trzech algorytmów dzielenia pracy pomiędzy karty graficzne. W trybie SuperTiling obraz jest dzielony na szachownicę składającą się z małych kwadracików o rozmiarze 32x32 piksele - połowę kwadratów przelicza pierwsza karta, drugą połowę - druga. Z kolei w przypadku metody renderingu o nazwie Scissor obraz jest dzielony na dwie części - górną część przetwarza pierwsza karta, a dolną druga. Podobną technikę wykorzystuje SLI. Ostatni tryb pracy nazwano Alternate Frame Rendering, a polega on na renderowaniu na przemian kolejnych klatek animacji. Szczegółowo o technologii CrossFire pisaliśmy już we wrześniu. Osoby pragnące poszerzyć swoją wiedzę zapraszamy tutaj.

Co nowego?

Najpoważniejszą bolączką CrossFire w przypadku kart Radeon X850 i X800 było ograniczenie maksymalnej rozdzielczości do 1600x1200 przy częstotliwości odświeżania 60 Hz. Wada ta była bardzo dotkliwa, ponieważ dwie karty graficzne kupuje się właśnie z myślą o rozgrywce w najwyższych trybach graficznych. Co prawda w ostatnim czasie coraz więcej użytkowników kupuje monitory LCD, w przypadku których częstotliwość odświeżania nie ma tak wielkiego znaczenia, ale jednak wciąż spora grupa naszych czytelników użytkuje starsze monitory kineskopowe. Dla tych osób tak poważna wada praktycznie dyskwalifikuje technologię ATI. Zapowiedzi firmy zostały spełnione i wszystkie karty linii X1000 są już pozbawione tego ograniczenia; karta podrzędna potrafi przesłać do nadrzędnej sygnał dla dwóch kanałów DVI, a karta nadrzędna odbiera go używając dwóch przetworników TMDS o częstotliwości 165 MHz (układy Silicon Images SiI163BCTG100). Następnie dane zostają wysłane do chipu Xilinx XC3S400, który zajmuje się składaniem obrazu z dwóch kart w całość - jest to tzw. układ składający (ang. compositing engine). Ten sam układ znajdował się zresztą na kartach Radeon X850 CrossFire. Gotowy sygnał może teraz zostać przesłany do układu Analog Devices ADV7123 DAC (sygnał analogowy) lub do dwóch chipów SiI178CTG64 (sygnał dla DVI).

Wciąż możemy łączyć ze sobą w tandem karty o różnej wielkości pamięci, czy karty z innymi układami. I tak, kartę Radeon X1800 XT możemy zestawić z akceleratorem opartym o układ Radeon X1800 XL - zarówno w wersji 256, jak i 512 MB. Na kolejnej stronie opiszemy, co dzieje się w przypadku takiego rodzaju połączenia.

W odświeżonej wersji CrossFire pojawiło się także kilka programowych usprawnień, z czego najważniejszym jest możliwość używania wysokich trybów wygładzania krawędzi także w grach OpenGL. Jak pamiętamy, poprzednio z tego dobrodziejstwa mogły profitować jedynie gry Direct3D.

Radeon X1800 CrossFire Edition

Referencyjna karta Radeon X1800 XT CrossFire Edition na pierwszy rzut oka wygląda niemal identycznie, jak Radeon X1800 XT, którego opisywaliśmy w październiku. System chłodzenia karty jest dwuslotowy i niestety momentami bardzo hałaśliwy. Zwłaszcza przy starcie (i restartowaniu) komputera trudno oprzeć się wrażeniu, że zintegrowany z radiatorem wirnik pracuje jak odkurzacz ;-). Jednakże jak przekonacie się po lekturze następnej strony artykułu, osoby zainteresowane zakupem Radeona X1800 XT wcale nie są skazane na głośny system chłodzenia.

Układ graficzny taktowany jest częstotliwością 625 MHz, czyli tak samo, jak w przypadku kart Radeon X1800 XT. Na pokładzie akceleratora znalazło się 512 MB pamięci GDDR3. Co ciekawe, pamięć pracuje z zegarem 720 MHz (1440 MHz efektywnie). Moduły pamięci na kartach Radeon X1800 XT "tykają" natomiast z częstotliwością 750 MHz (1,5 GHz). W trybie 2D zegary karty zostają obniżone do 600 MHz w przypadku GPU i 700 MHz w przypadku pamięci (a dokładniej: 594 i odpowiednio 693 MHz). Radeon X1800 XT posiada jednostki Pixel i Vertex Shader 3.0 oraz udostępnia kilka ciekawych funkcji, jak na przykład możliwość stosowania pełnoekranowego wygładzania krawędzi wraz z renderingiem HDR (High Dynamic Range).

Jak wspomnieliśmy we wprowadzeniu, Radeon X1800 XT CrossFire Edition może także pracować w obecności karty Radeon X1800 XL. Radeon X1800 XL to wolniejsza i zarazem tańsza odmiana najsilniejszego układu serii X1800. ATI nie ma w tej chwili w planach wypuszczenia na rynek tańszej karty CrossFire Edition, która byłaby bardziej dopasowana do Radeona X1800 XL. Co się stanie po połączeniu obu kart? Jeśli wykorzystywany Radeon X1800 XL ma 256 MB pamięci, to połowa pamięci na karcie X1800 XT CrossFire zostanie zablokowana, by oba akceleratory wykorzystywały dokładnie taką samą jej ilość. Taktowanie szybszej karty pozostanie natomiast niezmienione.

Na blaszce mocującej karty znajduje się gniazdo DVI-I i specjalne złącze, obecne jedynie na kartach nadrzędnych, do którego podłączamy odpowiednim kablem kartę podrzędną. Sam kabel jest stosunkowo gruby i czasami trzeba się trochę nagimnastykować, by wpiąć go w odpowiednie złącza kart - prawdopodobnie z powodu liczby upakowanych w nim przewodów.

ASUS EAX1800XT TOP

Produkt firmy ASUS jest oparty na układzie Radeon X1800 XT. Oznaczenie "TOP" to skrót pochodzący od Top Overclocking Performance. Karty z tym przyrostkiem posiadają fabrycznie zwiększone częstotliwości układu graficznego i pamięci. Nie inaczej jest w tym przypadku; GPU pracuje z zegarem 700 MHz, pamięci natomiast cechuje taktowanie 800 MHz (1600 MHz efektywnie). Osiągi akceleratora powinny być zatem wyraźnie wyższe od rezultatów referencyjnej karty Radeon X1800 XT. Napis na pudełku sugeruje, że wydajność karty będzie o 10% lepsza - przekonamy się! Pudełko karty wraz z zawartością waży tyle, ile dwa pudełka dobrze wyposażonych płyt głównych ;-).

System chłodzenia jest dwuslotowy i wyposażony w wentylator, który przypomina ten obecny w modułach chłodzących marki Arctic Cooling. Jest przy tym równie cichy! W porównaniu z referencyjną kartą Radeon X1800 XT, produkt Asusa jest wręcz niesłyszalny. Sam radiator jest bardzo rozległy i odprowadza ciepło również z układów pamięci, które umieszczono po jednej stronie płytki drukowanej. Od razu rzucają się w oczy także dwa elementy karty: lusterko z logo firmy ASUS na osłonce radiatora i pokaźnych rozmiarów blaszka umieszczona powyżej górnej krawędzi akceleratora. Jej zadaniem jest usztywnienie karty, co przy tak znacznych rozmiarach produktu wydaje się być naturalne. Blaszka stanowi też osłonę dla kabla, o którym opowiemy za moment.

Na śledziu karty znajdują się dwa cyfrowo-analogowe gniazda DVI-I oraz wejście i wyjście wideo (popularnie zwane VIVO). Produkt może być używany w systemie CrossFire, jako urządzenie podrzędne. Sprawdziliśmy poprawność pracy w tandemie z kartą Radeon X1800 XT CrossFire i nie napotkaliśmy żadnych problemów.

W pudełku znajdziemy zestaw okablowania, na który składa się kabel S-Video, kabel RCA (chinch), 6-pinowa przelotka dodatkowego zasilania karty i kabel S-Video z rozgałęzieniem na trzy wtyki RCA (oddzielne dla każdego koloru). Nie zabrakło także dwóch przejściówek DVI i kabla, który umożliwia podłączenie np. magnetowidu.

Niespotykanym dodatkiem jest zewnętrzny zasilacz, który możemy wykorzystywać zamiast podłączać do karty kabel zasilający z zasilacza w komputerze. Z pewnością ucieszy to posiadaczy starszych zasilaczy, bez specjalnych wtyków PCI Express, a także tych o słabej mocy (poniżej 350 W). Operacja podłączenia zewnętrznego zasilacza jest banalna - dołączamy wyprowadzony z niego kabelek do specjalnego gniazda na blaszce mocującej karty, następnie sam zasilacz podłączamy do gniazdka sieci elektrycznej i wtykamy kabel do 6-pinowego gniazda na karcie.

Ponadto, wraz z kartą otrzymujemy instrukcję obsługi i bardzo bogaty zestaw oprogramowania - łącznie aż 13 płyt CD! Poza sterownikami, oprogramowaniem firmy CyberLink (Medi@Show SE 2.0, PowerDirector 3DE, ) i płytą z elektroniczną wersją podręcznika użytkownika, stajemy się także posiadaczmi kilku gier takich jak Joint Operations, Xpand Rally, Project Snowblind, Chaos League, Second Sight, PowerDrome i King Kong. Z tym ostatnim tytułem wiąże się także najnowsza promocja firmy ASUS.

Sporo tego, prawda? To jeszcze nie wszystko! W pudełku znaleźliśmy również skórzany (lub też imitujący skórę) skoroszyt na płyty kompaktowe i... pada go gier! Samo urządzenie jest bardzo przyjemne w obsłudze, świetnie leży w dłoniach i jest wyposażone w technologię Vibration Feedback. Pad bardzo dobrze spisywał się w grze Need for Speed: Most Wanted, na której mieliśmy przyjemność przetestować jego działanie :-). Producent dołączył naturalnie instrukcję obsługi urządzenia i płytę ze sterownikami. Wyposażenie karty naprawdę zrobiło na nas wrażenie.

Kartę ASUS EAX1800XT TOP wyceniono na 2190 złotych.

ASUS A8R-MVP

ASUS A8R-MVP to płyta główna formatu ATX (30,5 x 24,4 cm) z chipsetem Radeon Xpress 200 CrossFire. Na płycie znalazła się podstawka Socket 939, która pozwala na montaż procesorów Athlon 64, Athlon 64 FX, dwurdzeniowych układów Athlon 64 X2, a także budżetowych procesorów Sempron. Cztery gniazda dla modułów DIMM umożliwiają obsadzenie do 4 GB pamięci DDR400, 333 i 266, które mogą pracować w trybie dwukanałowym. Gniazda są oznaczone kolorystycznie, by ułatwić właściwą konfigurację modułów w trybie Dual Channel - wystarczy umieścić pamięć w dwóch niebieskich, bądź też dwóch czarnych gniazdach (możemy także obsadzić wszystkie cztery gniazda). System chłodzenia płyty jest całkowicie pasywny. Chłodzone są także układy MOSFET.

Płytę wyposażono w dwa sloty PCI Express x16, które przy dwóch kartach graficznych działają z prędkością x8, jak ma to miejsce w płytach z chipsetem nForce4 SLI. Niedługo na rynku ma się także pojawić odświeżona wersja chipsetu RD480, która umożliwi pracę obu akceleratorów przy pełnej przepustowości portów obu PCI-E, czyli w trybie 2 x 16. Oprócz tego na płycie znajdziemy port PCI-E x1 i trzy gniazda PCI.

Rolę mostka południowego odgrywa układ ULi M1575, który udostępnia cztery porty interfejsu Serial ATA II (3 Gb/s) i dwa gniazda IDE. Macierz RAID 0, 1, 0+1, 5 i JBOD możemy utworzyć jedynie w przypadku podłączenia napędów do portów SATA. Jest to inny mostek niż ten, który był obecny w referencyjnej płycie Radeon Xpress 200 CrossFire - tam znajdował się układ SB450, który cechował się m.in. słabą wydajnością kontrolera USB. W przypadku mostka M1575 wydajność USB jest już porównywalna z prędkością tego interfejsu na płytach nForce4 SLI. Sprawdziliśmy to i rzeczywiście prędkość pracy podłączonego do gniazda USB zewnętrznego dysku twardego jest taka sama, jak na płycie z chipsetem nForce4 SLI X16.

Za dźwięk odpowiada 6-kanałowy kodek ADI SoundMAX AD1986A zgodny ze standardem High Definition Audio. Więcej na temat zastosowanego układu Analog Devices dowiecie się stąd. Na płycie znalazł się kontroler sieci Gigabit Ethernet (Marvell 88E8001), obsługujący funkcję AI NET2 oraz kontroler FireWire.

Zestaw gniazd zewnętrznych obejmuje dwa złącza PS/2 dla klawiatury i myszki, port równoległy i szeregowy, cztery gniazda USB 2.0, gniazdo FireWire, sześć gniazdek audio, port RJ-45 karty sieciowej, elektryczne wyjście dźwięku S/PDIF.

W zestawie otrzymujemy kompletny zestaw okablowania; cztery kabelki Serial ATA wraz z przelotkami do zasilania dysków, taśmy IDE i FDD, maskownicę na tylni panel płyty, śledź z gniazdem FireWire i kolejny - z dwoma portami USB 2.0 i portem gier. Wszystkiego dopełnia instrukcja obsługi, płyta CD ze sterownikami i przełącznik MVP, który pełni rolę konfiguratora trybu pracy portów PCI Express. W momencie, gdy korzystamy z jednej karty graficznej, którą zainstalowaliśmy w pierwszym porcie PCI Express x16, w drugim gnieździe (czarnym) musimy umieścić przełącznik MVP - inaczej nasza karta będzie pracować z połową dostępnej przepustowości, a zatem w trybie PCI Express x8.

BIOS

BIOS płyty zawiera najważniejsze opcje kontroli na zintegrowanymi urządzeniami i udostępnia pokaźny wachlarz opcji dla entuzjastów. Amatorzy mogą skorzystać z przygotowanych przez firmę ASUS gotowych profili wydajności - w ten sposób łatwo zwiększą wydajność swojego komputera bez konieczności posiadania pokładów wiedzy na temat podkręcania. Opcje użyteczne overclockerom wraz z możliwymi ustawieniami zebraliśmy w krótkiej tabelce:

CPU Frequency	200 – 400 MHz (co 1 MHz)
Multiplier	4x – 25,5x (co 0,5x)
PCI-E Frequency	100 – 150 MHz (co 1 MHz)
Processor Voltage	0,800 – 1,450 V (co 0,025 V)
DDR Voltage	2,65 – 3,20 V (co 0,05 i 0,1 V)
PCI-E Voltage	+1,20 – 1,50 V (co 0,1 V)
Inne	V-Core Over-voltage, Southbridge Over-Voltage, PEG Link Mode

Testy wydajności - ASUS A8R-MVP

Wydajność płyty ASUS A8R-MVP porównamy do osiągów płyty ASUS A8N32-SLI Deluxe, która bazuje na chipsecie nForce4 SLI X16. W obu platformach wykorzystamy procesor Athlon 64 FX-57, 1 GB pamięci OCZ Platinum 3200 EL i kartę graficzną Radeon X1800 XT.

Taktowanie procesora na obu płytach jest identyczne i wynosi 2806 MHz.

Sandra 2005

Syntetyczny test Sandra 2005 wykazał, że wydajność obu platform jest porównywalna. Minimalnie lepiej w teście przepustowości pamięci wypadła płyta na chipsecie nForce4 SLI X16 - różnica ta jest jednak niewielka.

PCMark05

PCMark05 wykazał, że obie płyty są tak samo szybkie - w teście procesora i dysku twardego lepsza okazała się płyta A8R-MVP, test przepustowości pamięci i podsystemu graficznego wskazał na przewagę płyty A8N32-SLI. Różnice pomiędzy nimi są jednak wręcz niezauważalne i można przyjąć, że w granicach błędu pomiarowego.

Na koniec przedstawiamy wyniki z dwóch wrażliwych na wydajność pamięci gier - Quake 3 Arena i Far Cry.

Quake 3 Arena

Far Cry

W obu przypadkach, dzięki nieco wyższej przepływności pamięci, na przód wysunęła się płyta oparta o układ nForce4 SLI X16. W dzisiejszych grach, które są mniej wrażliwe na tak małe różnice, obie platformy będą spisywać się bardzo porównywalnie. Jeśli zatem będziecie rozważać wybór płyty głównej dla dwóch kart graficznych, kierujcie się innymi czynnikami niż wydajność, gdyż ta w przypadku obu rozwiązań stoi na identycznym poziomie.

Zestaw testowy

Kartę ASUS EAX1800 XT TOP i dwie karty Radeon X1800 XT, pracujące w trybie CrossFire przetestowaliśmy w komputerze o następującej konfiguracji:

Zestaw testowy
Typ komponentu	Model	Dostarczył
Procesor	AMD Athlon 64 FX-57 (2,8 GHz)	www.amd.com
Wentylator	Scythe Samurai Rev. B	www.sirius.pl
Płyta główna	ASUS A8R-MVP	redakcyjna
Pamięć	1 GB DDR400 (OCZ Platinum EL PC3200)	redakcyjna
Dysk twardy	Seagate Barracuda 7200.7 200 GB	www.seagate.com
Napęd optyczny	LG GSA-4040B (DVD±RW)	redakcyjny
Monitor	LG Flatron 915FT Plus (19")	redakcyjny
Zasilacz	SilverStone Zeus 650 W	www.4max.pl

Jak zapewne spostrzegliście, wymieniliśmy procesor w naszym zestawie testowym - od tej pory będziemy korzystać z układu Athlon 64 FX-57, który jest szybszy od używanego przez nas dotychczas Athlona 64 3800+.

Na komputerze zainstalowaliśmy system Windows XP Professional z poprawką SP2 i sterowniki Catalyst 5.13 beta dla naszych kart graficznych.

Kilka słów przed przystąpieniem do testów

Na wykresach wydajności przedstawimy wyniki uzyskane przez referencyjną kartę Radeon X1800 XT. Pokażemy także, jaka jest wydajność karty ASUS EAX1800XT TOP i platformy CrossFire, składającej się z dwóch kart graficznych Radeon X1800 XT. Na naszych wykresach przyjęliśmy następujące, klarowne mamy nadzieję, oznaczenia:

Radeon 1800 XT – pojedyncza karta graficzna Radeon X1800 XT o taktowaniu 625 MHz dla GPU i 750 MHz dla pamięci
Radeon X1800 XT CrossFire – zestaw składający się z karty Radeon X1800 CrossFire Edition i karty Radeon X1800 XT
ASUS EAX1800XT TOP – pojedyncza karta graficzna Radeon X1800 XT o taktowaniu 700/800 MHz

Niestety, nie dysponujemy w tej chwili parą kart GeForce 7800 GTX 512 MB, by zamieścić ich wyniki w trybie SLI. W przyszłości postaramy się zaktualizować nasz artykuł lub po prostu pokażemy wydajność tych kart w oddzielnej publikacji.

Każdą konfigurację przetestujemy w trzech rozdzielczościach: 1280x1024, 1280x1024 z filtrowaniem anizotropowym 8X (AFx8) i wygładzaniem krawędzi 4X (AAx4) oraz 1600x1200 z filtrowaniem AFx8 i wygładzaniem AAx4. Postanowiliśmy zupełnie zrezygnować z trybu 1024x768 - w tak niskiej rozdzielczości wąskim gardłem mógłby się okazać nasz procesor. Poza tym zestaw CrossFire czy SLI kupuje się do zabawy w wysokich trybach graficznych - przynajmniej 1280x1024 z włączonymi "upiększaczami" obrazu. Wyniki w rozdzielczości 1024x768 zaprezentujemy w obu 3DMarkach. W ten sposób łatwo porównacie wydajność Waszych konfiguracji.

Zaczynamy!

3DMark03

W podstawowej rozdzielczości dwie karty Radeon X1800 XT pracujące w trybie CrossFire są o 66% szybsze od pojedynczej karty Radeon X1800 XT. Karta ASUS EAX1800XT TOP jest tu o 7% lepsza od karty referencyjnej.

W wyższej rozdzielczości przewaga zestawu CrossFire nad pojedynczą kartą zmalała do 64%.

Zestaw X1800 CrossFire w najwyższych trybach graficznych jest o 61% szybszy od pojedynczej karty. Karta Asusa nadal utrzymuje 7-8% przewagę nad akceleratorem referencyjnym.

3DMark05

W najnowszym 3DMarku w rozdzielczości 1024x768 tandem kart Radeon X1800 XT jest szybszy tylko o 45% od pojedynczej karty.

Zwróćcie jednak uwagę co dzieje się po zwiększeniu rozdzielczości.

Wynik zestawu CrossFire spadł bardzo nieznacznie i obecnie utrzymuje już przeszło 60-procentową przewagę nad pojedynczym Radeonem X1800 XT. Świadczy to o tym, że wąskim gardłem dla dwóch kart X1800 XT jest tu nasz procesor.

Po włączeniu wygładzania krawędzi i filtrowania anizotropowego dwa Radeony są już o przeszło 70% szybsze od pojedynczej karty. Świetnie radzi sobie również karta EAX1800XT TOP - jest średnio o 9% lepsza od karty Radeon X1800 XT.

Podbicie rozdzielczości umożliwiło zestawowi kart Radeon X1800 XT na powiększenie przewagi do 80%...

Testy syntetyczne wykazały, iż dwie karty Radeon X1800 XT są średnio o 60-70% szybsze od pojedynczej karty. Po wstępnej ocenie wydajności w 3DMarkach, przyszedł czas na przeprowadzenie testów w grach - to najbardziej interesuje użytkowników komputerów. Przypomnijmy, że system CrossFire z dwoma kartami Radeon X850 XT nie przyspieszał każdej gry, a często wydajność była wręcz niższa niż na pojedynczej karcie. Takie objawy miały miejsce zwłaszcza w najświeższych tytułach, takich jak F.E.A.R. czy Serious Sam 2. Zasugerowaliśmy wówczas, że prawdopodobnie w sterownikach zabrakło odpowiedniego profilu dla nowych gier. Przekonajmy się, jak obecnie wygląda sytuacja. Zaczynamy od Far Cry.

Far Cry

Przewaga zestawu CrossFire nad pojedynczą kartą rośnie wraz ze wzrostem rozdzielczości i jakości grafiki. W trybie 1280x1024 jest to tylko 32%, ale już po włączeniu "upiększaczy" obrazu przewaga dwóch kart wzrasta do 63% i dalej do 73% w rozdzielczości 1600x1200.

Karta ASUS EAX1800XT TOP jest o 10% szybsza od konstrukcji referencyjnej.

Doom 3

Podobne wnioski nasuwają się po przeprowadzeniu testów w Doom 3. W niskich rozdzielczościach ograniczenie może stanowić procesor komputera, ale już w najwyższych trybach graficznych (z myślą o których notabene zostały zaprojektowane systemy CrossFire i SLI) tandem kart pokazuje swoją moc - w rozdzielczości 1600x1200 dwie karty okazały się być o 70% szybsze od pojedynczej karty Radeon X1800 XT.

Half-Life 2

W Half-Life 2 używane przez nas timedemo okazało się być ograniczone przez wydajność procesora. Nawet po włączeniu wygładzania krawędzi i filtrowania anizotropowego wszystkie karty wypadają bardzo podobnie. W najwyższej rozdzielczości przewaga zestawu CrossFire wynosi jedynie 25%...

F.E.A.R.

Pierwszy z nowych tytułów, który przy poprzednim spotkaniu z CrossFire wskazywał na gorsze wyniki tandemu kart Radeon X1800 XT od pojedynczej karty.

W trybie 1280x960 dwie karty Radeon X1800 XT są szybsze o 20%...

...by po włączeniu wygładzania krawędzi ich przewaga spadła do 16%...

...a po podniesieniu rozdzielczości wzrosła do 35%. Stosowanie tandemu kart Radeon w przypadku gry F.E.A.R. nie przynosi dużego skoku wydajności, choć dobrze, że taki przyrost przynajmniej jest.

Serious Sam 2

Serious Sam 2 to drugi z tytułów, który poprzednim razem nie wskazywał żadnej poprawy szybkości pracy po dołożeniu do systemu kolejnej karty graficznej. Tym razem różnice na korzyść zestawu CrossFire są większe, bo sięgają nawet 25%.

The Chronicles of Riddick

Ostatni tytuł to gra Chronicles of Riddick. W tym przypadku korzyści z przesiadki na dwie karty graficzne są wręcz rewelacyjne. W najniższym trybie graficznym dołożenie drugiej karty zaowocowało 73-procentowym wzrostem średniej liczby klatek na sekundkę.

Włączenie wygładzania krawędzi spowodowało powiększenie się przewagi zestawu CrossFire do odpowiednio 83% w rozdzielczości 1280x1024 i aż 86% w trybie 1600x1200.

Wysokie tryby wygładzania krawędzi

Platforma CrossFire wprowadza nowe tryby wygładzania krawędzi - 8X, 10X, 12X i nawet 14X. W tej chwili nie będziemy się zajmować porównywaniem jakości obrazu w poszczególnych trybach - to zrobiliśmy już w pierwszym artykule o CrossFire. Sprawdzimy natomiast jak zmienia się wydajność po włączeniu każdego z poziomów "redukcji schodków". Do tego celu posłużą nam gry Far Cry i Chronicles of Riddick. Przy okazji pokażemy, że tym razem lepsze wygładzanie krawędzi działa także w grach OpenGL. Każde z ustawień wymuszaliśmy w sterownikach karty, a następnie uruchamialiśmy dany tytuł bez włączania w ich opcjach konfiguracyjnych wygładzania krawędzi. Testy przeprowadzimy z wyłączonym filtrowaniem anizotropowym. Oto, jak wygląda wydajność CrossFire w poszczególnych ustawieniach:

Wyraźny spadek wydajności jest widoczny po włączeniu 4-krotnego antyaliasingu. Kolejny duży spadek ma miejsce w momencie przejścia z wygładzania 4-krotnego do 8-krotnego. W przypadku stosowania najwyższych trybów wygładzania krawędzi nie zaobserwowaliśmy praktycznie żadnej różnicy w stosunku do trybu AAx8.

Podobne wyniki uzyskaliśmy w grze Chronicles of Riddick. Ponownie, 4- i 8-krotny AA powoduje największy spadek wydajności - jest on niemalże dwukrotny. Nie odnotowaliśmy natomiast różnicy wydajności pomiędzy trybami 8x a 10x oraz 10x a 12x. Jak widać, wszystkie tryby działają także w tytule OpenGL. Doom 3 również poprawnie współpracuje z wyższymi poziomami wygładzania krawędzi. To duży plus, ponieważ poprzednio wygładzanie wyższe niż 6x nie działało w grach innych niż Direct3D.

Wysokiej jakości filtrowanie anizotropowe

Wraz z nową architekturą R520 zadebiutowało kilka nowych funkcji, jak Adaptive Antialiasing czy wysokiej jakości filtrowanie anizotropowe. Swego czasu w Sieci znalazły się dwie krótkie sekwencje z gier Half-Life 2 i Battlefield 2, które obrazowały różnice pomiędzy filtrowaniem anizotropowym na kartach Radeon X1800 i GeForce 7800 GTX. W przypadku kart Radeon X1800 zupełnie zacierały się przejścia pomiędzy kolejnymi mapami MIP np. na podłożu. Na przykładzie gry Far Cry sprawdzimy, jaki wpływ na wydajność ma włączenie wyższej jakości filtrowania.

Jak można się było spodziewać, nie przyniosło to widocznego obniżenia wydajności. Podobny zresztą wpływ na wydajność większości nowoczesnych układów graficznych ma filtrowanie anizotropowe samo w sobie. Różnica pomiędzy brakiem filtrowania a 8-krotnym jego poziomem wynosi z reguły zaledwie kilka klatek na sekundę, natomiast różnica w jakości grafiki jest dosyć znaczna. Jeśli zatem jesteście posiadaczami akceleratora o przyzwoitej wydajności, starajcie się zawsze włączać filtrowanie anizotropowe.

CrossFire na 975X

Jakiś czas temu opublikowaliśmy recenzję płyty ASUS P5WDG2-WS opartej na chipsecie Intel 975X. Produkt wyposażono w dwa gniazda PCI Express x16, a producent zadeklarował oficjalne wsparcie technologii CrossFire. Gdy w slotach PCI-E umieścimy dwie karty graficzne, będą one pracowały z prędkością x8 - podobnie, jak w przypadku nForce4 SLI czy Radeon Xpress 200 CrossFire. Napisaliśmy wówczas, że nie dysponowaliśmy wtedy odpowiednią kartą nadrzędną, stąd nie mogliśmy się przekonać, jaka jest wydajność akceleratorów w trybie CrossFire. Teraz mamy okazję sprawdzić, czy uda nam się uruchomić dwie karty Radeon X1800 XT na płycie Asusa.

Najpierw próbowaliśmy postąpić zgodnie z instrukcjami producenta zawartymi w podręczniku użytkownika; kartę Radeon X1800 CrossFire Edition umieściliśmy w pierwszym gnieździe PCI Express, które jest oznaczone kolorem niebieskim. Kartę Radeon X1800 XT włożyliśmy do sąsiedniego portu. Połączyliśmy oba akceleratory kablem, a następnie dołączyliśmy kabel sygnałowy monitora. Komputer wystartował, jednak nie uzyskaliśmy na monitorze żadnego obrazu. Przełączyliśmy zatem wtyczkę naszego monitora do karty podrzędnej - ku naszemu zdziwieniu tym razem na ekranie pojawił się obraz. Zainstalowaliśmy najnowsze sterowniki Intel INF do chipsetu i paczkę Catalyst 5.13 dla naszych kart graficznych. Po restarcie komputera w panelu Catalyst Control Center w zakładce CrossFire powitała nas informacja, że by aktywować CrossFire, musimy wetknąć kabel monitora do karty nadrzędnej - tak też uczyniliśmy. Kolejny komunikat stwierdził natomiast, że tryb CrossFire nie może być aktywowany, gdy karta CrossFire Edition nie pracuje w głównym porcie PCI Express. To jednak było bardzo dziwne, bowiem włożyliśmy kartę do pierwszego portu PCI-E, zgodnie z zaleceniami producenta. W BIOSie nie ma też żadnych opcji na temat priorytetów portów.

My jednak postanowiliśmy zrobić tak, jak zasugerowały sterowniki, uznając, że być może w jakiś sposób zamieniono "ważność" portów PCI Express. Tym razem umieściliśmy kartę nadrzędną w czarnym gnieździe PCI-E. Kartę Radeon X1800 XT przełożyliśmy natomiast do portu niebieskiego. Komputer wystartował - tym razem już nawet z kablem monitora wetkniętym w kartę nadrzędną. To by sugerowało, że rzeczywiście płyta uważa czarny slot za ten "ważniejszy". Po uruchomieniu systemu naszym oczom ukazał się gotowy do włączenia "ptaszek" przy napisie CrossFire. Ucieszyliśmy się i natychmiast go zaznaczyliśmy. Ekran parę raze zamigotał, po czym po powrocie obrazu CrossFire było odznaczone. Próbowaliśmy kilkakrotnie zaznaczać i włączać tryb CrossFire - niestety bezskutecznie. Każdorazowo po mrugnięciu obrazu na monitorze tryb pozostawał wyłączony. Sprawdziliśmy zatem wydajność, bo nigdy nic nie wiadomo ;-). Nadal była taka sama, jak na pojedynczej karcie.

Być może nie da się uruchomić dwóch kart Radeon X1800 XT na naszej płycie, a da się uruchomić inne - np. Radeon X850 XT. Skontaktujemy się z firmą Asus i niezwłocznie poinformujemy Was o możliwości użycia dwóch kart X1800 XT na płycie z chipsetem 975X.

Podkręcanie

Do podkręcenia kart graficznych Radeon X1800 XT początkowo planowaliśmy wykorzystać program ATITool w najnowszej wersji. Aplikacja jest o tyle interesująca, iż pozwala na niezależną zmianę taktowania każdej z dwóch kart pracujących w trybie CrossFire. Jak się jednak okazało, mimo że program poprawnie ustawiał zadane przez nas wartości zegarów, taktowanie obu kart natychmiast po przejściu w tryb 3D spadało do 475 MHz w przypadku układów graficznych. Być może ATITool nie współpracuje jeszcze w pełni poprawnie z kartami ATI nowej generacji. W związku z tym musieliśmy skorzystać z zawartej w Catalyst Control Center opcji automatycznego podkręcania kart. Pozwoliliśmy programowi dobrać za nas automatyczne wartości. Oto rezultaty:

Kartę ASUS EAX1800XT TOP udało się podkręcić do częstotliwości 730/1630 MHz, gdzie pierwsza wartość to zegar pracy GPU, a druga - efektywna szybkość pracy pamięci.
Zestaw dwóch kart Radeon X1800 XT podkręcił się natomiast nieco słabiej - do 685/1590 MHz.

Nie będziemy już przedstawiać wyników kart po podkręceniu – wzrost wydajności w obu przypadkach jest bardzo niewielki (maksymalnie 10%).

Podkręcanie – płyta ASUS A8R-MVP

Na koniec postanowiliśmy również sprawdzić, jak dobrze podkręca się płyta główna z chipsetem Radeon Xpress 200 CrossFire. Przed przystąpieniem do testów obniżyliśmy mnożnik procesora i próbowaliśmy znaleźć maksymalne taktowanie szyny HTT, przy którym udało się uruchomić system operacyjny i wykonać jeden przebieg w 3DMark05. Nasze eksperymenty zakończyły się przy częstotliwości 320 MHz, co uważamy za bardzo przyzwoity wynik - podobnie podkręcają się płyty nForce4 SLI. Zważywszy na brak możliwości podniesienia napięcia dla szyny HTT, taki wynik robi jeszcze większe wrażenie.

Podsumowanie

Kolejna edycja technologii CrossFire sprawia wrażenie znacznie bardziej dopracowanej. Przede wszystkim wyeliminowano ograniczenie maksymalnej rozdzielczości do 1600x1200 przy odświeżaniu 60 Hz. Teraz bez przeszkód pogramy w najwyższych rozdzielczościach przy komfortowym odświeżaniu ekranu. Cieszy również możliwość skorzystania z wysokich trybów wygładzania krawędzi w każdej grze - niezależnie, czy jest to tytuł Direct3D czy OpenGL. Nabywcy kart z serii X1300 i X1600 na pewno docenią brak konieczności zakupu specjalnej karty nadrzędnej - teraz wystarczy po prostu umieścić dwie karty w odpowiedniej płycie głównej i włączyć CrossFire w sterownikach Catalyst. Niestety na zakup karty nadrzędnej nadal skazane są osoby, pragnące wyposażyć się w dwie karty Radeon X1800 XT lub X1800 XL. Ci drudzy są w jeszcze gorszej sytuacji, bo zmuszeni zostają do zakupu bardzo drogiej karty Radeon X1800 CrossFire Edition z powodu braku tańszej wersji produktu. Niemniej, technologia ATI zrobiła znaczny krok do przodu i bez przeszkód może konkurować z SLI.

W przyszłości chcielibyśmy jednak, by całkowicie zrezygnowano z konieczności używania specjalnych kart, jak ma to miejsce w przypadku technologii SLI. Szkoda też, że wydajność CrossFire w nowych grach nie jest taka, jakiej byśmy oczekiwali. Może zostanie to poprawione w którejś z kolejnych wersji sterowników. Dobrze natomiast, że CrossFire przyspiesza wszystkie gry, których używamy w testach. Z niecierpliwością czekamy także na nową wersję chipsetu RD580 udostępniającego dwa gniazda PCI Express x16 o pełnej przepustowości. W tej chwili bowiem karty X1300 i X1600 muszą wymieniać dane za pośrednictwem magistrali PCI Express, co na pewno ma wpływ na ich wydajność. Może wraz z premierą nowego chipsetu ATI zdecyduje się całkowitą rezygnację ze stosowania kart nadrzędnych, gdyż akceleratory będą miały do swej dyspozycji znacznie wyższą przepustowość do wymiany danych (2 x 16x, a nie 2 x 8x, jak w obecnym chipsecie RD480).

Na koniec chcielibyśmy napisać kilka słów o karcie ASUS EAX1800XT TOP. Produkt jest droższy o niecałe 200 zł od typowych kart z procesorem Radeon X1800 XT, jest przy tym od nich wyraźnie szybszy. Nasze testy dowiodły, że wydajność karty jest o 9-10% wyższa od tej, którą oferują produkty zgodne z taktowaniem referencyjnej karty Radeon X1800 XT. W dodatku bez problemu możemy go jeszcze trochę przetaktować. Produkt jest bardzo cichy, jak na akcelerator tej klasy. Przy zamkniętej obudowie w ogóle nie powinniśmy go słyszeć. Rewelacyjny jest także zestaw dołączonych dodatków. Gamepad jest solidny i cechuje się wysoką jakością wykonania - na pewno jego przyszli użytkownicy nie będą mieli powodów do narzekań. Karta oferuje ponadto zewnętrzny zasilacz w zestawie, który na pewno odciąży główny zasilacz w komputerze. Dzięki niemu posiadacze słabszych jednostek nie będą musieli martwić się, czy ich zasilacz sprosta wymaganiom karty Radeon X1800 XT. Uważamy ponadto, że wyższa cena karty jest w tym przypadku w pełni usprawiedliwiona. Z tego powodu postanowiliśmy przyznać karcie ASUS EAX1800XT naszą rekomendację - jest to w tej chwili zdecydowanie najlepsza karta z procesorem Radeon X1800 XT.