RADEON 9500 i RADEON 9500 Pro
23:23 Zanim RADEON 9500 został oficjalnie ogłoszony, po internecie krążyło wiele plotek na jego temat. Wszyscy trzymali kciuki za tym, by nowy układ ATI był zgodny z DirectX 9.0. Mamy dobrą wiadomość: JEST. Następne spekulacje mówiły o zwężeniu magistrali pamięci i zmniejszonej ilości potoków renderujących. Niestety te, akurat złe wieści, też okazały się prawdą.
Nie będziemy się ponownie rozpisywać nad wszystkimi funkcjami układu RADEON 9500, bowiem tak naprawdę jest on prostszą wersją chipu RADEON 9700. Mamy nadzieję, że wszyscy czytali nasz opis R9700 tutaj. Jeśli nie, zapraszamy do lektury tekstu teraz.
RADEON 9500 to dwa układy: "RADEON 9500" (bez przyrostka) i "RADEON 9500 Pro". Zacznijmy od opisu tego drugiego, bowiem jest bardziej zbliżony do RADEONa 9700 (nazwa kodowa: R300). RADEON 9500 Pro jest niemal identyczny z R300, jednak ma obniżone taktowanie do 275 MHz (R9700 Pro: 325 MHz) i zwężoną magistralę pamięci z 256 do 128 bitów. Karty RADEON 9500 Pro wyposażone są w 128 MB pamięci o taktowaniu 540 MHz (na kartach RADEON 9700 Pro pamięć taktowana była zegarem 620 MHz), a więc ich przepustowość jest więcej niż dwa razy mniejsza, niż przepustowość pamięci stosowanej w RADEONie 9700 Pro.
Pomijając przepustowość pamięci, układ RADEON 9500 Pro ma identyczne możliwości, jak RADEON 9700 Pro. Jedyna istotna różnica jest taka, że jest od niego trochę wolniejszy.
RADEON 9500 (bez przyrostka) został poddany już nieco dalej idącej "kastracji". Oprócz także tylko 128-bitowej szyny danych do pamięci, obcięto mu połowę potoków renderujących. Ma ich tylko cztery - w każdym znajduje się tylko jedna jednostka mapująca tekstury (TMU). Dla porównania: RADEON 9700 (i Pro) oraz RADEON 9500 mają osiem potoków (w każdym po jednej jednostce TMU), RADEON 9000 (i Pro) mają cztery potoki (w każdym po jednej jednostce TMU), a poczciwy RADEON 8500 ma cztery potoki, ale w każdym są po dwie jednostki TMU.
Układ RADEON 9500 taktowany jest zegarem 275 MHz i współpracuje z pamięciami DDR 540 MHz (270 MHz taktowania rzeczywistego). Karty RADEON 9500 będą miały już tylko 64 MB pamięci. Sam procesor, podobnie jak RADEON 9500 Pro, jest nowoczesnym układem graficznym, w pełni zgodnym z DirectX 9.0. Należy się jednak liczyć z tym, iż przy taktowaniu układu takim samym zegarem, jak RADEON 8500 (w wersji 275/550), a pamięci - nawet mniejszym (540 vs 550 MHz), R9500 może być od niego wolniejszy - wszak ma o połowę mniej jednostek TMU (łącznie cztery w porównaniu do ośmiu w R8500)! Dlatego nie nastawiajmy się, że RADEON 9500 będzie jakimś demonem prędkości - to układ o potężnych możliwościach, jednak pod względem wydajności będzie porównywalny z RADEONem 8500 lub GeForce4 Ti 4200. Oczywiście przekonamy się, jak się mają do siebie wymienione układy.
Piątek, 29 listopada 2002
00:03 O ile za granicą pierwsze na rynku pojawiły się karty z układami RADEON 9500 Pro, to do Polski pierwszy dotarł model prostszy, RADEON 9500. Jest on raczej mniej ciekawy z tego względu, że ma być zaledwie o 20 USD tańszy od wersji Pro, a tak naprawdę będzie od niej dużo wolniejszy. Ale skoro już testujemy RADEONA 9500, sprawdźmy, co potrafi.
Gigabyte MAYA II RADEON 9500
00:09 Do naszego laboratorium trafiła dostarczona przez firmę JTT karta Gigabyte MAYA II RADEON 9500. Jest to tzw. próbka - prawdopodobnie nie ma jeszcze zbyt wielu podobnych kart w Polsce (jeśli w ogóle jakiekolwiek są).
00:15 Jak przedstawia powyższa fotka, laminat karty jest niemal identyczny z tym, na jakim bazuje RADEON 9700. Widzimy to samo złącze zasilania, chociaż z każdej strony karty są tylko po dwie kostki pamięci w obudowach BGA (na kartach R9700 Pro są po cztery). Przyjrzyjmy się im z bliska:
Jak widać, mamy tym razem do czynienia z kostkami Hynix o czasie dostępu 3,6 ns.
00:24 Testowana karta dotarła do nas w ładnym pudle:
00:41 W pudełku, prócz samej karty, znajdował się także dodatkowy kabelek zasilający (ten sam, jaki jest dołączony do kart RADEON 9700 Pro):
Jest także przejściówka z DVI na D-Sub (dzięki niej można do karty podłączyć dwa monitory kineskopowe) oraz kabel S-Video do podłączenia telewizora:
Całości dopełnia pięć płytek CD: na jednej znajdują się sterowniki, na drugiej pełna wersja gry Rune (swoją drogą - jest bardzo fajna!), trzeci krążek zawiera dema gier Oni oraz 4x4 Evo, czwarta CD to pełna wersja Serious Sam: The First Encounter i wreszcie ostatnia płyta to pełna wersja PowerDVD XP 4.0 (programowego odtwarzacza DVD). Całkiem miły pakiecik.
Pora chyba przejść do testów, bo wszyscy już się chyba doczekać nie mogą :-)
Jedziemy z testami!
00:56 Kartę Gigabyte RADEON 9500 wetknęliśmy do tego samego komputera, w którym testujemy wszystkie karty graficzne. Jego sercem jest procesor Pentium 4 2,2 GHz (Northwood), obsadzony na Intelowej płycie D850MD, z 512 MB pamięci RDRAM PC800. Kartę Gigabyte podpięliśmy do monitora LG Flatron 915FT Plus.
Na komputerze mamy zainstalowany system Windows XP Professional w wersji angielskiej. Do karty zainstalowaliśmy sterowniki dołączone na płytce, gdyż są wyjątkowo cieplutkie - 6.13.10.6200. Uzyskane wyniki będziemy porównywać do trzech innych kart: ATI RADEON 8500 (taktowanie 275/550, 64 MB RAM), Tyan RADEON 9000 Pro (taktowanie 275/550, 64 MB RAM) oraz Gainward GeForce4 Ultra/650 XP (GeForce4 Ti 4200, 64 MB RAM). Dwie pierwsze testowaliśmy przy sterownikach 6.13.10.6200, zaś GeForce4 Ti 4200 Gainwarda benchmarkowaliśmy z Detonatorami 40.72.
Quake III Arena
01:18 Zaczynamy od kultowego Quake III Arena.
Jak widzicie - RADEON 9500 wypadł raczej słabiutko. Jest niewiele szybszy od RADEONa 9000 Pro, a dużo mu brakuje do RADEONa 8500 czy GeForce4 Ti 4200. Można to zresztą łatwo wytłumaczyć - Q3A jest w bardzo dużym stopniu zależny od modułu teksturującego układu graficznego, a także od przepustowości pamięci na karcie graficznej. Jednostki mapujące tekstury w RADEONie 9500 są ułożone podobnie, jak w 9000 - pojedynczo, w czterech potokach. Z drugiej strony, RADEON 8500 i GF4 Ti 4200 mają w każdym z czterech potoków po dwie jednostki TMU. A przepustowość pamięci jest w przypadku wszystkich porównywanych kart podobna.
3DMark2001 SE
01:43 Jak natomiast przedstawia się sprawa w 3DMarku? Zobaczmy:
GeForce4 Ti 4200 nie dał szans konkurencji ze stajni ATI. RADEON 9500 walczy w zasadzie tylko ze swoim starszym o rok bratem. W rozdzielczości 1024x768x32 nawet udaje mu się go nieznacznie wyprzedzić, jednak w trybach 1280x1024x32 i 1600x1200x32 RADEON 8500 tryumfuje.
AquaMark
01:49 AquaMark, podobnie jak 3DMark, wykorzystuje nowoczesny engine graficzny i czerpie korzyści z jednostek cieniowania pikseli obecnych w nowej generacji układów graficznych:
I tym razem wydajność RADEONa 9500 nie robi wrażenia. Uplasował się on pomiędzy RADEONem 9000 Pro a RADEONem 8500. GeForce4 Ti 4200 znów dominuje.
Vulpine GLmark
02:20 Vulpine GLmark to test zoptymalizowany dla układów NVIDII, dlatego niech nikogo nie zdziwią aż tak długie słupki GeForce4 Ti 4200. Karta Gainwarda, jako jedyna, działa tu zatem z wykorzystaniem rozszerzenia VAR (Vertex Array Range):
RADEON 9500 nas nie zaskoczył. Jest szybszy od RADEONa 9000 Pro, ale wolniejszy od RADEONa 8500.
20:50 Po przerwie, wracamy do recenzji RADEONa 9500. Zostanie w naszej redakcji na weekend, więc zdążymy przeprowadzić wszystkie potrzebne testy.
Serious Sam: Second Encounter
20:59 Właśnie po raz trzeci zdjęliśmy wyniki z gry Serious Sam: Second Encounter. Są dziwnie niskie, więc dla pewności powórzyliśmy je trzykrotnie - za każdym razem uzyskując taki sam wynik. RADEON 9500 okazał się wolniejszy nawet od RADEONa 9000 Pro!
Comanche 4
21:41 Kolejny test, który właśnie uruchomiliśmy, to Comanche 4 Demo. Choć nie powinniśmy spisywać z niego wyników, to jednak to zrobiliśmy. Dlaczego? - o tym za chwilę. Na początek wyniki:
Dziwnie wysokie, nieprawdaż?
Niestety w Comanche 4 pojawiły się dziwne i rażące artefakty w wyświetlanym obrazie. Prawdopodobnie jest to jakiś błąd w sterownikach (aczkolwiek na innych kartach ATI, przy tych samych driverach, ów błąd nie występuje). Zaraz zainstalujemy jakiś program do zrzucania ekranu (inaczej mówiąc - do robienia screenshotów) i pokażemy Wam, jak wyglądają opisywane artefakty.
22:00 HyperSnap-DX bez problemów poradził sobie z przechwyceniem screenów, na których widać błędy w renderingu grafiki:
Najwyraźniej będziemy musieli poeksperymentować ze sterownikami... Może jakieś inne wyeliminują problem?...
Sobota, 30 listopada 2002
Codecreatures Benchmark Pro
14:57 Codecreatures to kolejny popularny benchmark, w którym występują artefakty - w dodatku na tyle duże, że praktycznie oryginalnej grafiki w ogóle nie widać:
Nie będziemy zdejmowali zatem żadnych wyników.
15:06 Zanim wymienimy sterowniki na inne, uruchomimy jeszcze kilka innych benchmarków i gier, by zobaczyć, czy w nich też wystąpią jakieś problemy z renderingiem grafiki.
Unreal Tournament 2003
15:23 Gra Unreal Tournament 2003 działa poprawnie, a wyniki nawet nas samych zaskoczyły: RADEON 9500 wyprzedził nawet RADEONa 8500! Wygląda więc na to, że UT2003 jest w większym stopniu uzależniony od jednostki ustawiania trójkątów (która jest nowocześniejsza i wydajniejsza w R9500 niż w R8500), niż od modułu teksturującego.
Chyba starczy już benchmarków. Spróbujmy wymienić drivery karcie na inne, tak by zmusić ją do współpracy z Comanche 4 i Codecreatures Benchmark Pro.
15:27 Eksperymentujemy jeszcze z ustawieniami przy sterownikach 6.13.10.6200. Ciekawa sprawa - im niższa rozdzielczość, tym artefaktów mniej. W Comanche 4 w trybie 800x600x32, na początku dema prawie nie ma artefaktów. Zaś w 1600x1200x32 obraz to jedna wielka kaszana - w ogóle nic nie widać. Interesujące :-).
15:47 Sterowniki 6.13.10.6166 nie wykrywają układów z rodzniy RADEON 9500 ("Inf file not found!"). Z kolei najnowsze dostępnie obecnie drivery 6.13.10.6200 (Catalyst 02.4) generują takie same artefakty w Comanche 4. Albo zatem mamy uszkodzony egzemplarz karty, albo nie ma jeszcze sterowników, przy których opisywany błąd nie występuje. Podkreślmy jeszcze raz, że przy tych samych driverach, RADEON 8500, 9000 czy 9700 renderują grafikę w Comanche 4 czy Codecreatures poprawnie.
Doom III
18:45 Prosiliście, żebyśmy sprawdzili, jak na R9500 działa Doom III. Uruchomiliśmy grę (wersję alfa, oczywiście) jeszcze przy tych samych sterownikach. W rozdzielczości 640x480 chodzi bardzo płynnie. W 1024x768 już trochę "skacze", więc już ciężko się gra. A w 1280x1024... pojawiają się artefakty, podobne do tych, jakie widzieliśmy w Comanche 4 i Codecreatures.
Spróbujmy teraz innych sterowników.
Sterowniki dla DirectX 9
19:03 Jeden z Czytelników przysłał do nas e-maila, w którym zaproponował instalację sterowników beta z obsługą DirectX 9.0. Można je pobrać z tej strony, włącznie z DirectX 9.0 RC0.
Ściągnęliśmy już DX9 (250-kilobajtowy instalator sieciowy) oraz powyższe drivery (plik ma ponad 20 MB). Instalujemy właśnie DX9 na komputerze testowym - instalator ściąga właśnie potrzebne komponenty. Wyświetlił komunikat "Downloading DirectX Runtime Components. This may take a few minutes" ("Ściągam komponenty DirectX. Może to potrwać kilka minut"), jednak pod paskiem zaawansowania u dołu okienka widnieje licznik: "Estimated downloading time lef: 01:01:24" (a więc tak naprawdę została jeszcze godzina ściągania). No nic, czekamy...
20:23 Mamy już DirectX 9.0 (w końcu zassaliśmy wersję beta 2) i zainstalowaliśmy najnowsze sterowniki Catalyst DirectX 9 BRC0.
Nowe drivery oznaczone są wersją 6.13.10.6228. Zobaczmy, czy cokolwiek zmieniają.
20:29 Niestety - bez zmian... Artefakty nadal występują w Comanche 4. Być może to jednak wina samej karty - wszak posiadany przez nas egzemplarz jest jeszcze wersją przedprodukcyjną...
22:05 Jako że zasugerowaliście, iż powodem występowania artefaktów mogą być przegrzewające się pamięci, obniżyliśmy im taktowanie z 540 do 486 MHz (jest to najniższa wartość, jaką można wymusić z poziomu Rage3D Tweakera na R9500). Niestety - nie pomogło - artefakty nadal występują...
Niedziela, 1 grudnia 2002
00:24 Przez ostatnie dwie godziny próbowaliśmy różnych sztuczek, mających na celu wyeliminowanie artefaktów w Comanche 4 Demo i Codecreatures Benchmark Pro - bezskutecznie. Wymiana sterowników na 6.13.10.6228 (DX9 ready) nie pomogła. Zabawa opcjami w zakładkach - też. Obniżanie taktowania pamięci, wyłączanie szybkich zapisów, przestawienie trybu AGP 4x w 2x - również. Być może rzeczywiście posiadany przez nas egzemplarz karty (wczesna wersja) jest w jakimś stopniu uszkodzony. Dowiemy się tego dopiero wtedy, gdy otrzymamy inną kartę R9500 do testów. Na razie przejdźmy dalej.
Czwartek, 19 grudnia 2002
Wygładzanie krawędzi
15:06 Zanim wydamy wyrok na kartę Gigabyte MAYA RADEON 9500 w postaci Podsumowania, przekonajmy się jeszcze, jak R9500 radzi sobie z wygładzaniem krawędzi i filtrowaniem anizotropowym. Nie będziemy już przedstawiać zrzutów ekranu z R9500, bowiem są identyczne, jak te uzyskane na karcie RADEON 9700 Pro (patrz tutaj). Ograniczymy się do wykresów wydajności.
Na wykresach porównamy ze sobą trzy karty graficzne: RADEON 8500 (Built by ATI, 64 MB, 275/550), GeForce4 Ti 4200 (Gainward Ultra/650, 64 MB, 250/513) i RADEON 9500 (Gigabyte MAYA II RADEON 9500, 64 MB, 275/540).
Wykres jest naprawdę ciekawy i warto mu się dokładnie przyjrzeć. Przy wyłączonym wygładzaniu krawędzi (słupki żółto-pomarańczowe) najszybszy jest GeForce4 Ti 4200, tuż za nim RADEON 8500 i daleko z tyłu - RADEON 9500. To już wiemy, bowiem takie wyniki prezentowaliśmy na poprzednich podstronach niniejszej recenzji.
Ciekawie się natomiast robi po włączeniu wygładzania FSAA 2x (słupki zielone). W trybie 1024x768x32 wydajność RADEON-a 8500 spada drastycznie - z 212 do 89 fps! Tymczasem RADEON 9500 zwalnia stosunkowo niewiele, ze 168 do 128 fps! Tym samym RADEON 9500 okazuje się wyraźnie szybszy od RADEONa 8500! Nadal brakuje mu jednak dość sporo do GeForce4 Ti 4200.
Podobnie sytuacja kształtuje się w trybie wygładzania FSAA 4x (słupki niebieskie) - w rozdzielczości 1024x768x32 RADEON 9500 wyprzedził nawet GeForce4 Ti 4200 i uzyskał wynik trzykrotnie wyższy od RADEONa 8500! W trybie 1280x1024 GeForce4 Ti 4200 znów prowadzi, natomiast RADEONowi 8500 wpisaliśmy wynik "0", bowiem nie obsługuje wygładzania krawędzi FSAA 4x w rozdzielczościach wyższych niż 1024x768.
Filtrowanie anizotropowe
15:22 Podobne testy przeprowadziliśmy z włączonymi różnymi trybami filtrowania anizotropowego. Jest ono zresztą - naszym zdaniem - znacznie ważniejsze od wygładzania krawędzi. Wyostrza tekstury rozmyte przez filtrowanie dwu- lub trójliniowe, dzięki czemu te znów odzyskują utracone detale.
I znów mamy ciekawą sytuację. Jak wynika z powyższego wykresu, zdecydowanie najlepiej radzi sobie z filtrowaniem anizotropowym... RADEON 8500. Wraz ze zwiększaniem trybu filtrowania, spadek wydajności na tym układzie jest bardzo niewielki. RADEON 9500 też stosunkowo niewiele zwalnia z włączonym filtrowaniem anizotropowym, aczkolwiek bardziej, niż RADEON 8500. Jako że wystartował już ze straconej pozycji (przy wyłączonym filtrowaniu), więc z włączonym filtrowaniem jest tym wolniejszy od RADEONa 8500. W trybie Aniso 8x RADEON 8500 jest o połowę szybszy od RADEONa 9500.
GeForce4 Ti 4200 zwalnia najbardziej, jednak do samego końca udało mu się utrzymać przewagę nad R9500 - w trybie Aniso 8x przewaga jest już niemal niezauważalna, jednak nadal jest.
Podsumowanie
15:52 RADEON 9500 nie jest raczej produktem za ciekawym. Teoretycznie jest potężny: odziedziczył po RADEONie 9700 PRO wszystkie nowoczesne funkcje, w tym pełne wsparcie dla DirectX 9.0. Niestety cięcia poczynione przez ATI w jądrze układu (głównie: wyłączenie czterech z ośmiu potoków renderujących), a także wyposażenie go w 128-bitową magistralę pamięci przyczyniły się do bardzo znaczącego spowolnienia układu. Powiedzmy sobie wprost: RADEON 9500 jest wolniejszy od RADEONa 8500. Czasem udaje mu się wyprzedzić swojego przodka, na przykład w testach syntetycznych jednostek cieniowania wierzchołków i pikseli, czy w testach mapowania wybojów (patrz tabelki z 3DMarka tutaj), jak również w trybach z włączonym wygładzaniem krawędzi (patrz powyżej), jednak w większości gier musicie się liczyć z tym, że będą one działały wolniej na RADEONie 9500, niż na RADEONie 8500.
Cena 950 zł, jaką trzeba zapłacić za kartę Gigabyte MAYA II RADEON 9500, jest stanowczo za wysoka jak na tę kartę. Warta jest - na moje oko - najwyżej 600 zł. Za tyle nabyć można RADEONy 8500 (275/550), jednak niektórzy będą woleli kupić trochę wolniejszą, jednak nowocześniejzą kartę, jaką jest RADEON 9500. Zdecydowanie odradzamy jednak kupowanie tych kart za kwotę wyższą od wspomnianych 600 zł. Jako że najtańsze karty RADEON 9500 kosztują obecnie około 800 zł, po prostu ich nie kupujcie. Nie warto. Poczekajcie, aż stanieją.
Zupełnie inna sytuacja ma się w przypadku RADEONa 9500 PRO, który - jak wykazują testy przeprowadzone na zagranicznych serwisach - dzięki ośmiu potokom renderującym (to jedyne, co odróżnia go od RADEONa 9500), jest szybszy od GeForce4 Ti 4600! Na razie pierwsze karty R9500 PRO zostały wycenione w Polsce na ponad 1300 zł, aczkolwiek niektóre firmy twierdzą, że mają mniej markowe modele w cenach poniżej 1000 zł.
Jak tylko dostaniemy egzemplarz testowy RADEONa 9500 PRO do testów, sami przeprowadzimy odpowiednie benchmarki. Na razie musicie wykazać się dozą cierpliwości.
Zalety
- Pełna zgodność z DirectX 9.0
- Nowoczesna architektura
Wady
- Relatywnie niska wydajność
- Wysoka cena
Do testów dostarczył:
JTT Computer www.jtt.pl Cena: około 950 zł z VAT-em